3-ALLAHIN BƏ`ZI SIFƏTLƏRI VƏ ONLARIN BARƏSINDƏ IXTILAFIn MƏNŞƏyi

Digər bir rəvayətdə belə buyurduğunu deyirlər: "Onun ərşi asimanların yuxarısında bu şəkildə idi – əlləri ilə günbəz şəklini göstərdi – sonra buyurdu: (Allah-taala oraya təzyiq göstərdiyinə və ağırlıq saldığına görə) dəvənin palanı kimi səslənir."

Onların dediyi başqa bir hədisə görə Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm)) belə buyurmuşdur: "Allah-taala gecənin axırlarında dünya asimanına gəlir (nazil olur) və: "Kimdir Məndən bir şey istəsin və Mən də onu icabət edim?! Kimdir Məndən bir şey xahiş etsin, Mən də ona əta edim?!..." - deyə buyurur."

Yenə belə buyurduğunu nəql edirlər: "Şə`ban ayının orta günü Allah dünya asimanına nazil olur və bəxşiş edir."

Qiyamət barəsində isə belə buyurduğunu nəql edirlər: "(Allah) Cəhənnəmə deyər: "Sən (hələ) dolmamısan?" O deyər: "Yenə də varmı?" Bu zaman Allah Öz ayağını ona qoyar və cəhənnəm: "Bəsdir! Bəsdir!" - deyər."

Digər bir rəvayətdə isə belə nəql edirlər: "Amma cəhənnəmə gəldikdə isə, Allah Öz ayağını ora qoymayınca, o, doymaz. Cəhənnəm deyər: "Bəsdir, bəsdir!" Bu zaman o doyar və (onun içindəkilər) bir-birinə qarışar."

Rəvayət etmişlər ki, Rəsuli-Əkrəm (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm)) qiyamətdə öz Pərvərdigarını görəcəkdir. O Həzrətin dilindən belə deyilir: "Peyğəmbərlər şəfaətdən imtina etdikləri zaman mö`minlər mənim yanıma gələrlər. Mən də gedib Allahdan icazə istəyərəm. Allah da mənə icazə verər. Allahımı gördüyüm zaman səcdəyə düşərəm... (Hədisin axırında belə deyilir:) Sonra mənim üçün tə`yin edilmiş hüdudlarda şəfaət edər və onları behiştə daxil edərəm. Qayıdaram, Pərvərdigarımı gördüyüm zaman yenidən səcdəyə düşərəm..."

Yenə də o həzrətin dilindən deyilir: "Siz tezliklə öz Pərvərdigarınızı aşkar şəkildə görüb müşahidə edəcəksiniz. Müsəlmanlar da ayı buludsuz gündə müşahidə etdikləri kimi, qiyamət günündə öz pərvərdigarlarını görəcəklər; Onlar bu görüşdən ziyan çəkməzlər. Allah-taala o gündə belə buyurar: "Hər kəs nəyə pərəstiş edibsə, onun dalınca getsin." Bu zaman bə`ziləri günə

şin, bə`ziləri ayın, bə`ziləri də tağutların ardınca gedərlər. Bu ümmət münafiqlərlə birlikdə öz yerində qalar. Allah-taala tanınmaz bir halda – onların tanıdıqlarından başqa bir formada – onların yanına gəlib deyər: "Mən sizin Pərvərdigarınızam!" Onlar deyərlər: "Səndən Allaha pənah aparırıq! Pərvərdigarımız bizim yanımıza gələnə qədər burada qalacağıq. Hər vaxt Allah gəlsə, biz Onu tanıyacağıq." Allah sonra onların tanıdığı sifətdə onların yanına gələrək deyər: "Mən sizin Pərvərdigarınızam." Onlar deyərlər: "(Bəli,) Sən bizim Pərvərdigarımızsan!" Sonra onun dalınca gedərlər..."

Digər bir rəvayətdə isə belə nəql edirlər: "Nəhayət, Allaha pərəstiş edənlərdən başqa yaxşı və pis əməl sahibləri öz yerlərində qalarlar. Pərvərdigari-aləm onların gördükləri həmin surətə yaxın bir surətdə onların yanına gələr və deyər: "Nəyi gözləyirsiniz?! Hər ümmət pərəstiş etdiyi şeyin ardınca yola düşsün!" Onlar deyərlər: "...Biz öz pərəstiş etdiyimiz Pərvərdigarı gözləyirik." Allah-taala buyurar: "Mən sizin Pərvərdigarınızam." Onlar iki-üç dəfə deyərlər: "Biz heç bir şeyi Allaha şərik qərar vermirik." Allah buyurar: "Sizinlə Onun arasında bir əlamət və nişanə varmı ki, Onu (həmin əlamətlə) tanıyasınız?" Deyərlər: "Ayağın gövdəsi (baldır)." Allah Öz ayağının baldırını onlara göstərər (və onlar səcdə edərlər). Sonra başlarını səcdədən qaldırıb görərlər ki, Allah birinci dəfə gördükləri surətə düşmüşdür və deyir: "Mən sizin Pərvərdigarınızam." Onlar deyərlər: "(Bəli!) Sənsən bizim Pərvərdigarımız!"

Onlar deyirlər: "Peyğəmbəri-Əkrəm (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm)) behiştdə sakin olan mö`minlər barəsində belə buyurmuşdur: "Mö`minlər behiştdə özlərinin Rəbbini gördükləri zaman onlarla Allahın arasında, Onun üzündəki kibriya (əzəmət) qəbasından başqa bir şey fasilə salmayacaqdır." Behişt əhli ora varid olan zaman Mütəal Allah buyurar: "Bir şey istəyirsinizmi ki, sizin üçün (əlavə olaraq) artırım?" Onlar deyərlər: "Bizi üzüağ etmədinmi? Bizə behiştdə yer vermədinmi və bizi cəhənnəm odundan xilas etmədinmi?" Allah Öz hicabını açar və onların yanında Allahla görüşdən də sevimli bir şey olmaz."

Yenə deyirlər: Peyğəmbəri-Əkrəm (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm)) buyurmuşdur: "Behişt əhli oranın naz-ne`mətlərinə qərq olduqları halda, gözlənilmədən onların üstünə parlaq bir nur saçar. Başlarını qaldırıb görərlər ki, Pərvərdigari-aləm onların başlarının üzərindədir və belə buyurur: "Eşq olsun sizə, ey behişt əhli!" (Peyğəmbər sonra buyurdu:) Bu da Allah-taalanın Qur`ani-Kərimdə buyurduğu "Səlamun qovlən min Rəbbin Rəhim" kəlamının məzmunudur. Daha sonra buyurdu: "Bundan sonra Allah onlara tamaşa edər və onlar da Allaha nəzər salarlar. Bu görüş davam edən zaman onlar behiştdəki sair ne`mətlərin heç birinə əhəmiyyət verməzlər. Sonra Allah onların gözlərindən qeybə çəkilər, amma Onun nuru və bərəkəti orada qalar."

Yenə belə nəql edirlər: "...Allah yanında onların əzizi o kəsdir ki, sübh-axşam Allahın üzünə baxsın. Sonra bu ayəni ("Qiyamət" surəsi, ayə:22-23) tilavət etdi:

Və deyirlər:

"O gündə (qiyamətdə) bə`zi üzlər sevinc və şadlıq içindədir və öz Pərvərdigarlarına nəzər edərlər" – ayəsinin mə`nası budur ki, onlar Allahın əmrini müşahidə edərlər, başqa sözlə, Onun əmr və fərmanlarının gələcəyini gözləyərlər. Bu da Allah-taalanın Yə`qubun övladlarının sözünü hekayət etdiyi "Yusif" surəsinin 82-ci ayəsinə bənzəyir ki, onlar atalarına dedilər:

"Onda olduğumuz kənddən, qəryədən sual et." Yə`ni o qəryənin əhalisindən sual et. Bu ayədə "əhl", yuxarıdakı ayədə isə "əmr" kəlməsi təqdirdə tutulur (fərz olunur). Bundan əlavə, zahirdə Allahın cisim olmasına dəlalət edən sair ayələr də tə`vil olunur (zahiri mə`nasından başqa mə`naya yozulur) və belə mə`na verilir.

Bu yozumu deyənlər yuxarıda qeyd olunan nəzəriyyə sahiblərini "mücəssimə" və "müşəbbihə", yə`ni öz Pərvərdigarlarını cisim sayan, Onu məxluqata tə