Cümə axşamı, 2024-03-28, 10:40 PM
Allahın Peyğəmbəri (s): «Zirəklərin ən zirəyi günahlardan çəkinmək, axmaqların ən axmağı isə günah işlər görməkdir»
Əsas səhifə » 2010 » Fevral » 10 » Quranda dunyaşünaslığın əsaslar
8:10 AM
Quranda dunyaşünaslığın əsaslar
 
Dünyanın yaradılışı və hədəfi
Dünyanın yaradılışı

       Qurani-kərim bir çox ayələrdə təbiət aləminin yaradılışından bəhs etmişdir. Bu ayələrdə kainatın necə əmələ gəlməsi və onun sonluğunun nə sayaq bitməsi açıqlanır.
           Burada öncə birinci məsələ – yəni kainatın yaranması məsələsi haqqında bəhs edirik. Quran ayələrinə əsasən xilqət aləmi başlanğıcda qazabənzər maddə şəklində olub. Aşağıdakı ayədə də bu anlam duxan – yəni tüstü mənası daşıyan sözlə ifadə olunub.
           Fussilət surəsi, 11-ci ayə:
           Sonra Allah tüstü (duman, yerdən qalxan buxar) halında olan Göyə üz tutdu (Göyü yaratmaq qərarına gəldi). O, Göyə və Yerə belə buyurdu: "İstər-istəməz vücuda gəlin!" Onlar da: "İstəyərək (Allahın əmrinə itaət edərək) vücuda gəldik!" – deyə cavab verdilər.
Qurani-kərim təkcə xilqət aləminin başlanğıcını deyil, sonluğunu da qaz şəklində bir maddə halında izah etmişdir.
           Duxan surəsi, 10-cu ayədə deyilir:
          (Ya Peyğəmbər!) Sən Göyün aşkar bir dumana bürünəcəyi günü gözlə! (O gün müşriklərə elə bir aclıq üz verəcəkdir ki, gözləri qaranlıq gətirib Yerlə Göyün arasını sanki bir duman bürüdüyünü görəcəklər!)

        İkinci tərəfdən, başlanğıcda Göy və Yer bitişik şəkildə olmuş, sonralar onlar bir-birindən ayrılmışdır. Bu məsələ Quranda birbaşa verilir. Qurani-kərim Göy ilə Yerin bitişik halını "rətq" və onların bir-birindən ayrılma vəziyyətini "fətq" sözü ilə ifadə etmişdir.
        Ənbiya surəsi, 30-cu ayədə bu barədə belə deyilir:
        "Məgər kafir olanlar Göylə Yer bitişik ikən Bizim onları ayırdığımızı, hər bir canlını sudan yaratdığımızı bilmirlərmi?! Yenə də iman gətirməzlər! (Göylər ilk yaradılışda Yerlə, həm də bir-birinə bitişik halda bir təbəqə olduğu halda, onlar ayrılmış, Göy yeddi təbəqəyə bölünmüşdür. Bu Allahın qüdrət və əzəmətini sübut edən tutarlı ayə və dəlildir.)"
              Bir çox alimlərin fikrincə indiki dünya öncə yandırıcı buxar kütləsi halında olub və içəridən baş verən partlayış nəticəsində tədricən parçalanmış, çoxlu ulduzlar və parlaq səma cisimləri bundan yaranmışdır; günəş sistemi və Yer kürəsi də həmin cisimlərdən sayılır.
Corc Qamov Həmin elmi nəzəriyyəni açıqlayaraq belə söyləyir:
"Əgər indiki çağda zaman ardıcıllığı baxımından keçmişə qayıtsaq və dünyanın inkişaf prosesini geriyə qayıdış kimi təsəvvür etsək, istər-istəməz bu nəticəyə gələ bilərik ki, çox-çox uzaq dövrlərdə, hələ kəhkəşanlar və hətta ulduzlar bir-birindən ayrılmaz olduğu bir vaxtda ilkin qaz maddəsinin həm qatılığı, həm də istilik dərəcəsi çox yüksək olmuşdur və kainat həmin qazla dolmuşdur. Sonrakı genişlənmə prosesində bu qatılıq və istilik o qədər dəyişərək aşağı düşmüşdür ki, bunun nəticəsi olaraq Göy cisimlərinin bir-birindən ayrılması mümkün olmuşdur" .
          Üçüncü bir tərəfdən, təbiət aləminin yaradılışı tədrici proses olmuş – yəni ilkin yaranma çağından başlayaraq bir sıra mərhələlər keçmiş və indiki şəklə düşmüşdür. Quran ayələrinə görə Göylərin və Yerin yaradılışı 6 dövrü əhatə etmişdir. Bu baxımdan iki ayə diqqəti cəlb edir.
         Əraf surəsi, 54-cü ayə:
       Həqiqətən, Rəbbiniz Göyləri və Yeri altı gündə xəlq edən, sonra Ərşi (və onun əhatə etdiyi hər şeyi) yaradıb hökmü altına alan, (bir-birini) sürətlə təqib edən gündüzü gecə ilə (gecəni də gündüzlə) örtüb bürüyən, günəşi, ayı və ulduzları əmrinə tabe edərək yaradan Allahdır. Bilin ki, yaratmaq da, əmr etmək də Ona məxsusdur. Aləmlərin Rəbbi olan Allah nə qədər uca, nə qədər böyükdür.
        Qaf surəsi, 38-ci ayə:
         And olsun ki, Biz Göyləri, Yeri və onların arasında olanları altı gündə yaratdıq və Bizə heç bir yorğunluq da üz vermədi.
          Şübhəsiz ki, yuxarıdakı ayələrdə bəhs edilən altı gün məfhumu kainatın yaranmasının altı gecə-gündüzdə deyil, altı mərhələdə başa çatdığını nəzərdə tutur. Belə ki, ərəb dilində "yövm" – yəni "gün" sözü cəm formasında "əyyam" kimi işlənir və iki mənaya malikdir:
1. Yerin öz oxu ətrafında fırlanma müddəti (yəni bir gecə-gündüz).
2. Dövr və ya mərhələ.
Həzrəti-Əli (ə) belə buyurmuşdur:
Bu gün əməl günüdür, hesab günü deyil və sabah isə hesab günüdür, əməl günü deyil .
Yuxarıdakı hədisdə "bu gün" sözü dedikdə dünyəvi işlər, "sabah" dedikdə isə qiyamət nəzərdə tutulur. Həzrəti-Əli (ə) "Nəhcül-bəlağə"də yenə belə buyurur:
"Ruzigar (dəhr) iki gündən ibarətdir: bir gün sənin xeyirindir, o biri isə zərərin" .
Həyatın ikicə gün-gecə keçdi,
Əgər həkim isən, gör necə keçdi?
Birində bağladın könül dünyaya
Birində əlvida dedin fənaya.
           Bir çox məqamlarda gün dedikdə sadəcə bir gecə-gündüz deyil, bütöv bir dövr və tarixi mərhələ nəzərdə tutulur.
            Quranın özündə "gün" məfhumunun daha geniş dövr və mərhələ mənasında işlənməsinə işarələr var. Bu səmavi kitabda elə gündən söhbət gedir ki, onun ölçüsü saatlar üzrə hesablanan adi günlərdən çox-çoxdur. Bu baxımdan aşağıdakı iki ayəyə diqqət yetirək:
          Məaric surəsi, 4-cü ayə:
        Mələklər və ruh (Cəbrail) Onun dərgahına (dünya ili ilə müqayisədə) müddəti əlli min il olan bir gündə qalxarlar.
         Həcc surəsi, 47-ci ayə:
          (Ya Məhəmməd!) Onlar səni tələsdirib əzabın tez gəlməsini istəyərlər. Allah öz vədinə əsla xilaf çıxmaz! Rəbbinin dərgahında olan bir gün sizin saydıqlarınızın (hesabladığınız vaxtın) min ili kimidir!
            Başqa bir yandan, Quranda işlənən qiyamət günü (yövmül-qiyamə) ifadəsi də adi gün mənası daşımır, belə ki, qiyamət günü böyük və əzəmətli bir hadisədir və burada çoxlu mərhələlər vardır. Həmin mərhələlər dünyəvi mənada başa düşülən günlərlə müqayisə edilə bilməz.
           Bir sözlə, Qurani-kərimdə verilən altı gün anlamı altı mərhələ deməkdir. İndi baxaq görək bu altı mərhələ konkret şəkildə ayırd edilib, yoxsa yox?
            Demək olar ki, Qurani-kərimdə həmin altı mərhələ müəyyən edilib.
           Bir ayədə deyilir ki, altı mərhələdən ikisi Yerin yaradılmasına aiddir.
          Fussilət surəsi, 9-cu ayə:
         (Ya Peyğəmbər!) De ki: "Doğrudanmı siz Yeri iki gündə yaradanı inkar edir və Ona şəriklər qoşursunuz? O ki aləmlərin Rəbbidir!"
           Başqa bir ayədə isə Göyün iki dövrdə (gündə) yaranması vurğulanır və beləliklə, altı dövrdən daha ikisi Göy aləminin xilqəti ilə bağlıdır.
         Fussilət surəsi, 11 və 12-ci ayələr:
         Sonra Allah tüstü (duman, yerdən qalxan buxar) halında olan Göyə üz tutdu (Göyü yaratmaq qərarına gəldi). O, Göyə və Yerə belə buyurdu: "İstər-istəməz vücuda gəlin!" Onlar da: "İstəyərək (Allahın əmrinə itaət edərək) vücuda gəldik!" – deyə cavab verdilər.
Allah onları (səmaları) yeddi (qat) Göy olaraq iki gündə əmələ gətirdi. (Beləliklə, iki gün ərzində Yer, sonra iki gün ərzində Yer üzündə olanlar, daha sonra iki gün ərzində Göylər xəlq edildi. Kainatın yaradılması altı gün ərzində başa çatdı.) O, hər bir Göyün işini özünə vəhy edib bildirdi. Biz aşağı Göyü (dünya səmasını) qəndillərlə (ulduzlarla) bəzədik və (onu şeytanlardan, hər cür bəladan) hifz etdik. Bu, yenilməz qüvvət sahibi olan və (hər şeyi) bilən Allahın təqdiridir (əzəli hökmü, qanunudur).
           Xilqətin altı mərhələsindən ikisi qalır ki, Quranda bu iki mərhələ birbaşa açıqlanmır. Ehtimal olunur ki, son iki mərhələ həmin "tüstü"nün yaranması dövrüdür. Bir növ iki gün – yəni iki dövr kainatın ilkin ünsürlərinin yaranması mərhələsidir. Bu mərhələdə dünya qazabənzər bir halda olub. Bir-birinə bütöv tam halda qovuşuq olan bu qaz kütləsi bir-birindən aralanır və yeddi Göy təbəqəsi yaranır. Həmin dövrdə böyük günəş sisteminin yaranışı və kainatın işıqlanması prosesi də başa çatır. Günəş Göy təbəqəsində yerləşir və gecə-gündüz nizama salınır.
         Qurani-kərimin Naziat surəsi, 27 və 29-cu ayələrində belə deyilir:
           (Ey kafirlər!) Sizi yaratmaq çətindir, yoxsa Göyü ki Allah onu yaratdı;
          Gecəsini qaranlıq, gündüzünü işıqlı etdi?!
             Göyün yaranmasından sonra Yer özü iki mərhələdə yaranır. Qurani-kərimin Naziat surəsində Göyün xilqəti barədə nazil olan ayələrin ardınca Yerin yaranması bəyan edilir.
          Naziat surəsi, 30-33-cü ayələr:
              Bundan sonra da Yeri döşəyib düzəltdi (üstündə gəzmək və yaşamaq üçün onu yararlı hala saldı).

            Ondan suyunu və otlağını çıxartdı.
             (Orada) dağları yerləşdirdi.
             (Bütün bunlar) sizin və heyvanlarınızın istifadəsi üçündür.
           Beləliklə, Yerin yaranışı iki mərhələ üzrə başa çatır və burada dağlar, dənizlər, bitkilər və başqa varlıqlar təkamül yolu keçərək tam əmələ gəlirlər.
           Başqa bir yandan, Allah Yer üzərindəki məxluqatın yemək və ruzisini dörd gündə yaradır. Bu isə dörd mövsüm və ya ilin dörd fəsli kimi başa düşülür.
           Fussilət surəsi, 10-cu ayədə deyilir:
           O, Yer üzündə möhkəm durmuş dağlar yaratdı, onu bərəkətli etdi və (Allahdan ruzi) istəyənlər üçün bərabər olaraq orada Yer əhlinin ruzisini dörd gündə (mövsümdə) müəyyən etdi. (Yaxud Yerin və Yer üzündə olanların neçə gün ərzində yaradıldığını soruşanlar bilsinlər ki, Allah onların hamısını dörd gündə xəlq etdi.)
              Təfsir alimləri arasında dörd gün barədə müxtəlif fikirlər vardır. Əllamə Təbatəbai bunu ilin dörd fəsli ilə izah edir. İlahiyyatçıların nəzərincə bu dörd gün ruzilərin təqdir günləri sayılır, onların xilqəti ilə bağlı deyil. Bəzi alimlər isə başqa mülahizə yürüdürlə:
Dörd fəsil bütün Yer üzərində eyni şəkildə baş tutmur və bəzi yerlərdə dörd fəsil yoxdur. Ona görə dörd gün dedikdə dörd böyük dövr nəzərdə tutulur ki, həmin dövrlərdə Yer üzündəki varlıqlar, müxtəlif növ məxluqat, bitki və heyvanat aləmi yaranır. Altıncı gün – yəni öncə işarə edilən altıncı mərhələ Yer üzərində həyatın yaranma mərhələsi kimi tanınır ki, burada dörd kiçik mərhələ üzrə varlıq aləmi formalaşır .
            Deməli, bütövlükdə dünya Göy və Yer aləmindən ibarət olmaqla altı dövrdə (gündə) xəlq olunub. İki gün (mərhələ) tüstü və ya qaz şəklində yaranma prosesinə aiddir, iki mərhələ qazın parçalanması, Göy və ulduzların yaranması dövrüdür. Son iki mərhələ isə Yerin yaranması ilə bitir. Altıncı gün (mərhələ) isə özü dörd kiçik dövrə bölünür ki, bu dövrlərdə Yerüstü varlıqlar – dağlar, dənizlər, bitkilər və canlı aləm yaranır.
           
Tövrat baxımından dünyanın yaradılışı
 
           Tövratın kosmoqonik baxışlarına görə dünya altı gündə yaradılıb. Maraqlıdır ki, önəmli varlıqlar – yəni Göy, Yer, Günəş, Ay, ulduzlar, su, bitki, heyvanat aləmi və insan bir gündə yaranır. Allah 6 günlük xilqətdən sonra, yeddinci gün istirahət edir. Tövratın "Çıxış səfəri" bölməsində (20-ci qism, 11-ci cümlə) deyilir:
"Allah altı gündə Göyü, Yeri, dənizi və onlarda olan varlıq aləmini yaratdı. Yeddinci gün istirahət etdi. Ona görə Allah yeddinci günü mübarək adlandırdı və onu müqəddəs tutdu."
Yaradılış ardıcıllığına görə ilk olaraq Göy və Yer birinci gün xəlq olunur… "Yaradılış səfəri" bölməsində (1-ci qism, 1-ci cümlə) deyilir:
"Başlanğıcda Allah Göyləri və Yeri yaratdı."
Tövratda başqa varlıqların yaradılışı bir gün fasilə ilə Göyün və Yerin xilqətindən sonra ardıcıl olaraq baş verir.
 
Müəllif: Abdulla Nəsri
 
Category: Diger me'lumatlar | Baxış: 1543 | Added by: Fussilət | Rating: 0.0/0
Total comments: 0
Yalnız qeydiyyatdan keçmiş şəxslər şərh əlavə edə bilər.
[ Qeydiyyat | Giriş ]