Tarixcilerin melumatina gore, Yaxin Sherqde qeyd olunan Novruz bayraminin kokleri eramizdan evvel 6-ci esre tesaduf edir. Aparilan tedqiqatlardan bele melum olur ki, Yaxin Sherqde Novruz bayrami ekincilikle meshgul olan xalqlar arasinda meydana gelmishdir.Novruzun harada ve nece qaynaqlandigi, umumiyyetle, onun bir bayram kimi ne vaxtdan qeyd edildiyi haqda ferqli revayetler soylenilir. Meselen, bezi menbelerde Novruzun bayram olaraq Islamdan evvel regionumuzda yayilan Zerdush dininde gorunduyu qeyd olunur. Halbuki Novruz zerdushtlerin zamanindan cox-cox evvel qeyd olunmushdur. Sadece olaraq Zerdushtlerin zamaninda Novruz resmi dini ve milli bayram kimi qeyd olunmaga bashlamishdir.
              Sasanilerin dovrunde ise Novruz 21 gun qeyd olunar, tenteneli ayinleri ise 19-cu gunu yerine yetirilerdi. Hetta shahenshah hemin gun zindanda olan bezi dustaqlari bele efv ederek azadliga buraxdi.
            Novruz Sasanilerin en mohteshem bayrami hesab olunurdu. Islam dini yaxin ve Orta Sherq olkelerinde yayildiqdan sonra xilafet bu olkelerin dine zidd olmayan adet-enenelerinin ve milli bayramlarinin, o cumleden Novruz bayraminin qeyd olunmasina icaze verir.

Yeni il teqvimi
           Melum olundugu kimi, Islam aleminde qebul olunan teqvimin bashlancigi hicretden, yeni Hezret Muhemmedin (s.e.s) Mekkeden Medineye kocmesi ile (622-ci ilden) bashlanir. Bu teqvim hicri teqvim adlanir. Amma hicri teqvimi de muselman aleminde hicri qemeri (Ay) ve hicri-shemsi (gunesh) olmaqla, iki teqvime ayrilir. Bunlar arasinda feqr ondadir ki, qemeri teqvim Ayin Yer etrafinda, shemsi teqvim ise Yerin Gunesh etrafina hereket etmesi ile hesablanir. Ay teqvimi ile her ay 29-30 gunden ibaretdir. Netice etibarile hicri qemeri teqvim gunesh teqvimi olan hicri-shemsiden, hemcinin miladi teqviminden il erzinde 10-11 gun qisa olur. Lakin dini teqvim olaraq, mehz hicri-qemeri teqvim qebul olunur. Ramazan ayinda oruc tutmaq, zulhicce ayinda hecc ziyareti ve s. mehz bu teqvim esasinda gercekleshir. Dunyevi xarakter dashiyan hicri-shemsi teqvim ise hele qedim dovurlerden regionumuzda movcud olmush gunesh teqvimine esaslanir. Bu teqvim hele qedim Iranda, o cumleden Azerbaycanda resmi teqvim kimi uzun muddet istifade olunmushdur. Islam dini bu erazilerde yayildiqdan sonra bu teqvim de Gunesh ili kimi (364-365 gun olmaqla) qorunub saxlanmish, sadece, teqvim bashlangic tarixi kimi mehz hicri tarixi qebul edilmishdir. Bu teqvimin hesablanmasi 622-ci il mart ayinin 21-den bashlanir. Novruz bayrami da, eslinde, hicri-shemsi teqvimle yeni ilin bashlangicidir.
            Bolsheviklerin ishgalinadek Azerbaycanda hicri-shemsi teqvimi ve miladi teqvimle beraber genish istifade olundu. Yeni ilin bashlangici ise azerbaycanlilar yalniz Novruzu bayram etmishler. Hazirda ise bu teqvimden resmi olaraq yalniz Iran ve Efqanistanda istifade olunur.

Novruz hedislerde

           Gunlerin biri farsmensheli sehabelerden biri Peygembere (s.e.s) hediyye olaraq bir qab halva getirir.
Peygember (s.e.s) bunun ne oldugunu ve ne munasibetle getirildiyini sorushur.
            Sehabe bele cavab verir:" Bu gun bizim Novruz bayramimizdir".
Peygember (s.e.s) ondan Novruzun ne mena verdiyini sorushur.
            Sehabe deyir:"Novruz bizim dilde "yeni gun" menasini verir ve bu bizim qedim bayramlarimizdandir"
            Peygember (s.e.s) bu halvadan bir qeder yeyerek gulumseyir ve deyir:" Qoy her gun Novruz olsun!".
          Mela ibn Xenis deyir: Novruz bayrami gunu Imam Cefer Sadiqin (e)yanina geldim. Menden sorushdu:" Bu gunun ne oldugunu bilirsenmi?:.
            Dedim:" Bu gun Iranlilar arasinda xususi qeyd olunur, bu gunde onlar bir-birinin evine qonaq gedir, hediyyeler verirler" 
            Imam Cefer Sadiq (e) sonra buyurdu:" And olsun Allaha! Novruz olduqca qedim ve elametdar bayramlardandir. Hemin gun Allah-Teala oz bendelerinden Ona itaet etmeleri, Ona sherik qoshmamaqlari, gonderdiyi Peygemberine imam getirmeleri ve onun aridicillari olan mesum imamlarinin yollarini davam etmelerine dair ehd-peyman almishdir. Hemin gun gunesh ishiq sacmish, nesim kuleyi esmish, torpaq oyanmishdir. Hemin gun Nuhun gemisi tufandan sonra daga oturmushdur. Hemin gun Allah Peygemberi bu vaxtlar Ibrahim Peygemberin (e) gorduyu ishi gormushdur. O Imam Elini (e) ciynine alaraq Qureysh Kebe Evinde saxladigi butleri yere atmishdir. Hemin gun Allah mominlere Imam Eli (e) beyet etmelerini emr etmishdir. Hemin gun ceddim Hezret Muhemmedin (s.e.s) ovladlarindan olan Imam Mehdi (e) zuhur eder, Deccali qetle yetirerek Kufede dar agacindan asar ve yer uzunde haqq edaleti berqerar eder. Ele bir Novruz olmaz ki, bize sevinc getirmesin. Novruz bir Ehli-Beytin davamcilarinin en sevimli gunlerinden biridir".