Sual: Hal hazırda behişt və cəhənnəm var?
Cavab: Ayə və rəvayətlərdən belə çıxır ki, vəd edilmiş behişt və cəhənnəm hal hazırda mövcuddur. Axirətdə isə tam şəkildə öz əksini tapacaq. İnsan öz əbədi yerində əməlləri, inancları və əxlaqı səviyyəsində sövq veriləcək. Lakin behişt və cəhənnəm üçün digər növlərdə təsvir olunub. Məsələn: dünyada müşahidə ilə, insanın bərzəxdəki yeri ona təcəlla olunaraq, göstərilir. Bu da onun ləzzət və ya əzab almasına səbəb olur. Əlbəttə əməllərin, inancların və əxlaqın insan axirətində necə təsir qoyacağı barədə fikir ayrılığı var və müxtəlif təfsirlər mövcuddur. Ümumiyyətlə belə formaya salmaq olar:
A) Həzrəti Adəm və Həvvanın daxil olduğu behiştdir ki yer üzünə hübut edib.
b) Əməllərin behişt və cəhənnəmi ki, insanı əhatəyə alıb.
v) Bərzəxdəki behişt və cəhənnəm ki, vəd edilmiş behişt və cəhənnəmdən bir nümunədir, lakin onların özü deyil. İnsanın behişt ə ya cəhənnəmə getməsinin qəti olması özünün ixtiyarında və onun əmməllərinə bağlıdır.
Behişt və cəhənnəmə insanın əbədi yeri kimi qiyamətdən sonra inanc qeybə iman etmə yerlərindən biridir. Bunlar nəqlə yəni ayə və rəvayətlərə müraciət etdikdən sonra tam formada anlana bilər. Ağıl yolu ilə isə bunlar tam şəkildə araşdırılıb, aşkar oluna bilməz. Əlbəttə bu növ məsələlər o qədər də çox və ya qaranlıq deyillər ki, insanın inancına xələl gətirsinlər.
O cümlə məsələlərdən biri də budur ki, behişt ə cəhənnəm hal hazırda mövcuddurlarmı? Əgər varlarsa, haradadırlar? İndi necədirlər? Boş yerdirlər ki, insanlar oranı doldurub təkmilləşdirəcəklər yoxsa, ümumilikdə yaradılıb və insanlar orada ancaq axirətdə daxil ola biləcəklər və yaxut behişt ə cəhənnəm axirətdə yaradılacaq? Və...
Yuxarıda kı sualları araşdırmaq üçün iki məsələni diqqətlə nəzərdən keçirtmək lazımdır?
İnsanın əməllərinin onun axirətinə təsirinin keyfiyyəti,
Behişt və cəhənnəmin növləri və onların barəsində müxtəlif baxiş və nəzəriyyələr.
İnsanın əməllərinin onun axirətinə təsirinin keyfiyyəti barədə nəzəriyyələr:
Axirətdəki savab və günahlar müqavilə şəkilində dünyada insanın fikirlərinin, niyyətlərinin və əməllərinin şəkilində təsir göstərir. Şəri təzirlər, həddlər və ya intizamio qayda pozğunluqları kimidir. Yəni dünyadakı əməllər ilə axirətdəki hadisələr arasında həqiqi əlaqə yoxdur.
Axirətdəki savab və cəzalar enerjinin maddəyə dönmə növündəndir. Yəni insanın dünyada yaxşı və pis işlər üçün sərf etdiyi enerjilər, axirətdə maddəyə çevirilərək, insanın nemətli ya əzablı yerdə olması ilənəticələnəcək.
İnsanın halətləri, fikirləri və əməlləri zahir və batinə malikdirlər. Dünyada insan növü üçün ancaq onun zahiri və xarici görünüşü aydındır. Əksəriyyət onun batinindən xəbərsizdirlər. Ölümdən sonra onların batinləri bərzəxdə və kamil formada qiyamətdə aşkar olacaq. Həmin batinlər şəxsin nemət və ya əzabda olmasına gətirib çıxardacaq.
İnsanın halətləri, fikirləri və əməlləri insanın bədəni və ruhundan xaric olduğu kimi, onun batini və ya sirətinə də təsir göstərirlər. Və onu formalaşdırırlar. Baxmayaraq ki, insanın özü öz batini sirətindən və bu təsir qoyma prossesindən qafildir. Dünyada sifətlər insan kimidirlər. Axirətdə isə batinlər aşkar olacaq və insan özü özünə dünyada bağışladığı xasiyyətlərlə zühur edəcək. Bu batinin aşkar olması səadət və ya əzab məsələsi ilə nəticələnəcək.
İlkin iki nəzəriyyə Quran və hədislərin zahiri ilə uyğun deyil. Axirətdəki əzab və səadətin məsələsini araşdıra bilməz. Sonrakı iki nəzəriyyə Quran və hədislərin zahiri ilə uyğun olmalarına baxmayaraq, lakin bərzəx və qiyamətin təkcə bəzi hallarını açıqlama imkanlarına malikdirlər. Onların hamısını açıqlama imkanları yoxdur.
2) Behişt və cəhənnəmin növləri və onların barəsində müxtəlif baxiş və nəzəriyyələr:
A) Allahın verdiyi vədə və əzablar behişt və cəhənnəmlər yalnız tərbiyət cəhətdən mühümdür. Həqiqətdə behişt və cəhənnəmin almasına zərurət yoxdur. Cəmiyyət behişt tamahı ilə zə cəhənnəm qorxusu ilə pisliklərdən uzaqlaşıb və yaxşılıqlara tərəf gedirlərsə, Allahın məqsədi yəni insanın islahı prossesi hasilolur. Elə bi kifayətdir.
B) Behişt təbəqəsiz tövhid cəmiyyətidir. Cəhənnəm isə sərmayədarlıq sistemidir. Bunlardan başqa bir şey deyil. Deməli behişt sevərlər fəhlə sistemini yaratmalıdırlar ki, bu dünyada behiştə çatsınlar.
C) Behişt bu dünyanın başqa kürələrindədir. Teknologiya və astoronomiyanın inkişafı və təkamülü ilə oranı da ələ keçirəcəyik. Və yer cəhənnəmindən azad olacağıq.
Q) Behişt yəni fəzilətli sifətlərə sifətlənmək və cəhənnəm yəni pislikərə bulaşmaq. Nəticədə behişiti sevən və cəhənnəmdən uzaqlaşmaq istəyən şəxs pisliklərdən uzaqlaşmalı və yaxşılıqlara bəzənməlidir.
Bu dörd təfsir də matriyalistlərin tərəfindən verilən araşdırmadır. Quran və hədislərin zahiri ilə uzlaşmayıb və peyğəmbərlərin göndərilməsi və kitabların gəlməsi və qeybə iman və s məsələlərlə ziddiyyət təşkil edir. Qəbul olunmur. Çünki Quran ayələrində sifətləndirilən behişt və cəhənnəm insan ölümündən sonra və qiyamətdə göstəriləcək. İnsanın həmişəlik mənzilgahı olacaq. Dünyadada keçici və fani şəkildə yox.
D) Həzrəti Adəmin və Həvvanın yaradldıqdan sonra daxil olduğu behişt ki bir müddətdən sonra oradan çıxdılar və yerə gəldilər, o behişt bu dünyadan bir mərhələ sayılır. Cünki əgər bu cür olmasaydı Adəm (ə) oradan çıxmazdı. Həmçinin insan əməlləri onun tapılmasında və keyfiyyətində heç bir dəxaləti olmayıb.
L) Bərzəxdəki behişt və ya cəhənnəm İnsan əməllərinin batini əməllərinin təcəllası: İnsan əməllərinin batini əməllərinin təcəllası və bəzxi insanların sirəti məna və qəlb əhli üçün ölümdən qabaq sırf möminlər və kafirlər üçün ölümdən sonra aydən olur. Batinlərini görmək onların qiyamətə qədər səadət və ya əzablanmasına səbəb olur.
Bu behişt və cəhənnəm çünki qiyamətdən qabaqdır, dünya və onun mərtəbələrindən bir kimi sayılır və dünyada olan insanlara işrafları var. Bəzən də yuxu aləmində gözə görükürlər. Bu nəzər üçüncü və dördüncü nəzərlər ilə təfsir oluna bilər.
M) Axirətdə ki behişt və cəhənnəm: Ayə və hədislərdən belə nəticə almaq olar ki, Bu behişt və cəhənnəm hazırda mövcüddür. Çünki onun bir qismi meracda Peyğəmbərin müşahidəsi olubdur. Bu formada ki, hər dünyaya gələn uşaq üçün iki yer biri behiştdə və digəri isə cəhənnəmdə açılır. Əgər saleh əməllər və imanla dünyadan gedərsə, behişt yerinə gedəcək və əgər bu cür olmazsa, cəhənnəm yerinə gedəcək. Lakin onun behişitin müxtəlif mərhələlərində qərar tapması və ya cəhənnəmin mərtəbələrində olmasə və ləzzətlətdən və əzablardan bəhrələnməsi insanının bu dünyadakı əməllərinə bağlıdır.
İmam Sadiq (ə) dan mötəbər hədisdə gəlibdir ki, Allah taala heç kəsi yaratmayıb məgər həm behiştdə və həm cəhənnəmdə onun üçün bir yer hazırlayıb, Elə ki behişt əhli behiştdə və cəhənnəm əhli cəhənnəmdə yerləşdi, münadi nida edəcək: Ey behişt əhli gəlin cəhənnəmdəki yerlərinizə baxın və onlar da baxacaq onların cəhənnəmdə ki yerlərini onlara göstərəcəklər. Deyəcəklər bi o yerdir ki, sizin üçün hazırlanmışdı. Əgər günah etsəydiniz burada olacaqdınız. ,Onlar çox şadlanacaqlar. Sonra Cəhənnəm əhlinə səslənəcək ki, behiştəki sizin üçün hazırlanmış yerinizə baxın, əgər saleh əməllər və Allahdan itaət etsəydiniz orada olacaqdınız, onlar çox heyfislənəcəklər və ona görə də əgər ölüm olsaydı narahatlıqdan öləcəkdilər. Bu məsələ bu ayənin təfsiridir ki, Allah taala behişt əhlinin barəsində buyurur: Onlar behişti irs aparacaqlar və orada əbədi və həmişəlik olacaqlar.
Buna əsasən qiyamətdəki behişt və cəhənnəm insanın əbədi mənzili olacaq. Onlar hal hazırda da mövcuddurlar. İnsanın halları, niyyətləri və əməlləri nəticəsində təkmil olurlar. Onların keyfiyyəti formalaşır. Qiyamətə qədər bərpa olacaq. Heç kəs onlara girməyib və ancaq Peyğəmbər üçün meracda görünüb.
Deməli:
A) Həzrəti Adəm və Həvvanın behişti
B) Ölümdən qabaq kı behişt və cəhənnəmlər yuxuda və ya oyaqlıqda görünürlər və ya ölümdən sonra bərzəxdə və ya müşahidə edilirlər. Hamısı həqiqi behişt və cəhənnəmdən bir nümunə və misaldır onların özü deyil.
İstifadə olunmuş ədəbiyyat:
1- Məadşünaslıq, hüseyni tehrani cild 1 və 2
2- Mənazilül axirət, Mühəddüs Qumi, səh 170- 181
3- Məadşünaslıq, əli şirvani
4- Əbədi dünyaya tərəf, Qurbani
5- İmam Xumeyni baxışından məad, Rəhimpur
6- Ölümdən sonrakı həyat, Təbatəbayi
7- İslami araşdırmalar, Təbatəbayi, səh 354-382