Əsas səhifə » 2010 » May » 9 » Exlaqi xelq eden xaliq
3:00 PM Exlaqi xelq eden xaliq | |
 Exlaqi xelq eden xaliq  Exlaq - ereb mensheli sozdur, "xulq" sozunden goturulub. Maddi alemin yaradilishina "xulq" kokunden gelen "xelq", vucudumuzda qerar verilen menevi deyere ise eyni kokden goturulen "exlaq" kelmesinden istifade edirik. Gorunduyu kimi insanin yaradilishina ifade eden hem "xelq", hem de onun menevi deyerlerini istifade eden "exlaq" kelmesi eyni kokden goturulmushdur. Yeni exlaqda, yaradilish da eyni anlam, eyni mena dahshiyir. Eyni kokden goturulen "mexluq" kelmesi hem "yaradilan", hem de "exlaqli" menasini ifade edir.Ve eyni qaydada olaraq, eyni kokden goturulen Allaha aid olan "xaliq" kelmesi de hem yaradan, hem de exlaq veren menalarini ifade edir. Demeli axlaqin ozeyi ve mahiyyeti Allahdir.
Exlaqli olmaq ruhun saglam olmasi demekdir. Her bir maddi ve menevi varligin ozek ve mahiyyeti oldugu kimi,exlaqinda ozek ve mahiyyeti vardir.Ve onun ozek ve mahiyyeti Allahin muqeddes zatidir. Qurana gore, Allahin xelq etdiyi insan tek ozu kimilerle deyil, belke diger millet ve xalqlarla da exlaq numayish etdirmeli, tekce canlilar alemine deyil, belke cansizlar alemine qarshi da exlaq numayish etdirmeli, tekce gozle gorunenlere deyi, belke gozle gorunmeyenlere qarshi da exlaq numayish etdirmeli, bir sozle, tekce mexluqata deyil, onu yoxdan yaradan xaliqe qarshida exlaq numayish etdirmelidir. Quranin bir cox ayelerinde exlaqi deyerlere toxunulur, hem peygemberlerin, hem de adi momin insanlarin timsalinda misallar cekilir.  Peygember exlaqi Yer uzu Hezret Muhemmed (s.e.s) kimi exlaqli insan gormedi. Hele kicik yashlarinda ata-ana terbiyyesinden mehrum olan, cox kecmeden babasinida itiren Peygember (s.e.s) emisi Ebutalibin himayesi altinda olsa da, sozun esl menasinda, Allah terbiyyesi alir. O qeder gozel exlaqa sahib olur ki, hami onu "emin"- etmad olunan shexs adlandirirlar. Peygemberlik nazil olduqdan sonra da butun tehqir, tezyiq ve teqiblere qarshi exlaqin en gozel seviyyesini numayish etdirir. O oz exlaqi ile melekleri bele heyran qoyur ve haqli olaraq, Allah-teala onu besheriyyete en gozel numune kimi teqdim edir. Boyuyub boya-basha catdigi Mekkeden surgun olunur, amma hene de oz exlaqi ile hamiya ornek olur. Iller kecir, Muhemmed (s.e.s) Mekkeni feth edir, butleri sindiraraq butperestlerle islah olmaq furseti verir. Ona iman getiren muselmanlara "Bir-birinizle gozel davranin, gozel sozler deyin" tovsiyyesini edir. Exlaq suresi "Yusif" suresini bele de adlandirmaq olar. Peygembere (s.e.s) bir defel;ik nazil olan bu boyuk sureler icinden eyni movzu etrafinda sohbet acilan "Yusif" suresi Quranin exlaq mocuzesidir. Peygemberler ailesinde terbiyye alan Hezret Yusuf (e) ele ilk yashlarindan oz exlaqi ile diger qardashlarindan ferqlenir, onlarin butun pisliklerine yaxshiliqla cavab verir. Misir hakiminin sarayinda iken oz gozelliyi ile kishileri meftun eden Zuleyxa onu zinaya zovq ederken yene de gozel exlaqi buna yol vermir. Haqsiz olaraq zindana atildiqda bele, kimseni ittiham etmir, Allahin qeza ve qederine razi olur. Exlaqa qurban
Hezret Ibrahim omrunun yuz yashina qedem qoyur. Ilahi sinaq onu yuxuda da yaxalayir. Qeybden gelen ses ona "Ey Ibrahim, qalx Ismaili qurban kes!" emr edir. Yuxudan cashqinliq icinde oyanan Hezret Ibrahim (e) yuxusunu 14 yashli ogluna danishir. Ismail ise "Ata, sene emr onunani yerine yetir, meni sebr edenlerden gorersen" deyir. On dord yashli yeniyetmenin bele bir sozu diline getirmesi ucun goresen, hansi exlaq mektebini kecmek lazimdir?! Bu mekteb Ibrahimin (e) balaca komasi idi. Atasinin anasi
Peygemberin (s.e.s) ailesinde Fatime (e) adli bir tumurcuq goyerdi. Hele kicik yashlarinda Mekke mushruklerinin atasina etdikleri pislikleri goren gozlerine yarashmayan goz yashlari axidardi. Gunlerin biri atasi Kebe yaxinliginda namaz qilarken mushrukler secde halinda onun kureyine qoyunun iccalatini tokdu. Fatime (e) telem-telesik gelib balaca elleri ile atasinin kureyine tokulen icalati temizlemeye bashladi. Amma kimseye ne qargish etdi, ne de lenet oxudu, sadece bunlari dedi:" Axi atamdan ne pislik gormusunuz ki, onu bele incidirsiniz?!". Boyudu, aile qurdu, gunlerin biri evine kor dilenci geldikde hicabini bashina saldi. Peygember (s.e.s.) " Qizim, o ki gormur" buyurduqda "men ki gorurem" dedi. Kerbela exlaq mektebi Hicretin 61-ci ili idi. Qizmar Kerbela colu. Qirx minlik Sahm qoshunu ve Peygember (s.e.s) exlaqi alan 72 Huseyn ashiqi. Maddi, cismani ve menevi sixintilar onlari hovselesizliye ve qeyri-etik davranisha vadar ede bilmedi. Imam Huseyn (e) onlara azadliq verdikde bele, exlaqlarina siginib olumu baldan shirin bildiler. Bir nece saatin erzinde 16 ezizini itiren Hezret Zeyneb (e) kimsenin derk ede bilmediyi exlaq numayish etdirib dinine, shexsiyyetine xelel yetirecek her hansi bir ish gormedi. Peygember (s.e.s) buyurur:" Heqiqeten men exlaqi deyerleri kamilliye catdirmaq ucun gonderilmishem" Imam Sadiq (e) buyurur:" Gunesh bizi eritdiyi kimi, gozel exlaq da gunahlari eridir". | |
|
| |
| Total comments: 0 | |
