Əsas səhifə » 2012 Aprel 13 » Bədəvi ərəblər (1)
8:27 PM Bədəvi ərəblər (1) | |
 Bədəvilər küfr və nifaq baxımından daha pis (qəliz) və Allahın öz Peyğəmbərinə nazil etdiyi hökmləri (cahillikləri üzündən) bilməməyə (başa düşməməyə) daha layiqdirlər. Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir! ("Tövbə" 97) Bədəvi - ərəb dilində köçəri, çöl həyatı sürən, mədəniyyətdən uzaq olan insanlara deyilir. Bədəvilər 4-5 əsr bundan əvvəl Ərəbistan yarımadası başda olmaqla, Orta Şərqin bir çox ölkələrində - Afrika qitəsinin şərqində, daha dəqiq desək, Sudan ərazisində məskunlaşmışlar. Təbiətdə quru xarakterə malik olan bədəvilər İslamdan əvvəl hə də davakar olmuşlar.  Qəbilə çoxluğu ərəb dilinin zənginləşməsinə səbəb olur Əkinçiliklə məşğul olmadıqlarından düyü, buğda və digər ərzaqları dəyişmə yolu ilə alırlar. Əvəzində onlar ehtiyac duyduqları qida məhsullarını əldə edirlər. 1. Yaşadıqları səhralar əkinçiliyə yararlı olmadığından heyvandarlıqla məşğul olmuşlar. Ev quşlarına bir o qədər maraq göstərməyən bədəvilər əsasən keçi, qoyun, inək və dəvə saxlayırdılar ki, onlardan süd, dəri, ət və yundan sitifadə edə bilsinlər. 2. Bədəvi ailələrində patriarxat ənənəsi hökm sürmüş və indi də sürməkdədir. Qəbilədaxili evlilik və çoxarvadlılıq bədəvi ərəblərin əsas adət-ənənəsini təşkil edir. Bədəvilər Afrika və Ərəb dillərinin birləşməsindən irəli gələn dildə danışırlar. 1433 il əvvəl İslam dinini qəbul etdikdən sonra ərəb dili onların dialektinə böyük təsir göstərdi. Hər bir qəbiləyə və tayfaya "şeyx" adlı başçı rəbərlik edər və qəbilədaxili məsələlər onun rəhbərlik etdiyi məclisdə müzakirə və həll olunardı. 3. Bədəvilərin mədəniyyət, geyim, mətbəxt, dil və ailə mərasimləri ətrafında aparılan ən mükəmməl elmi iş ispan mənşəli ibn Əbdirəbbihə (860 - 940) məxsusdur. "Dədəvi ərəblərin mədəniyyəti və adət ənənələri" adlanan bu əsrdə qeyd olunan məsələlərlə yanaşı, bədəvi ərəblərin istifadə etdikləri mənzil geyim və atalar misalları da yer alıb.  4. Bədəvilər bir-biri ilə əlaqəli olmayan böyük ailədə yaşayırlar. Bu ailələri özündə birləşdirən tayfaya isə "matə" deyilir. Bədəvilərin xeyməsi də özünəməxsus xüsusiyyətə malikdir. Belə ki, qış xeymələri qara keçinin dərisindən hazırlanır. Çünki qara keçilərin dərisindən hazırlanan xeymələr su keçirmir, istini özündə saxlayır. Xeymənin qabaq örtüyü aşağı sallandıqda içəridəki istini soyuq havalarda belə saxlaya bilir. Bu səbəbdən də soyuq havalarda qoyun və keçilərini xeymənin giriş tərəfinə salarlar. Müasir dövrdə qurulan bədəvi xeymələri təxminən 2000 dollara başa gəlir. Yayda isə nisbətən yüngül parçalardan hazırlanan xeymələr qurulur. Xeymənin içi bütün bədəvi tayfalarında eyni olur, üç hissəyə bölünür - 2/3 мэ 1/3. Bədəvi xeymələrin giriş hissəsi hər zaman şərqə tərəf qurulur. Sol - böyük tərəf qadınlara aid olan hissədir. Sağ tərəfdəki yer isə qonaqlar üçün nəzərdə tutulur. Qadınlara aid olan hissədə çörək bişirmək üçün ocaq və buğda üyütmək üçün əl dəyirmanı da olur. Bu, bədəvi ərəb qadınının olduqca sadə, mebelsiz məxbəxi hesab olunur. Ağır şəraitdə yaşayan bədəvi qadınlar hər gün əl dəyirmanında 2 saat keçirməli olurlar. 5. Qonaqpərvərlik bədəvilərin ayrılmaz mədəniyyəti hesab olunur. əgər kimsə bədəviyə qonaq gəlmək istəsə, xeymə sahibi şimal tərəfdən işarə verməli və yalnız bundan sonra o, içəri dəvət olunmalıdır. Əvvəl ona qəhvə verilər, sonra isə çaya qonaq edərlər. Əgər qonaq tələsmirsə və qalmaq istəyirsə, buna işarə olaraq ayaqqabısını çıxarmalıdır. Hər xeymədə yalnız bir ailə yaşayır və ailənin bütün ağır işləri, o cümlədən yemək bişirmək, taxıl üyütmək, paltar tikmək, uşaq saxlamaq, heyvanları otarmağa aparmaq qadının üzərinə düşür. Bədəvi ərəblərə yad qadınlara yaxınlaşmaq və onlarla söhbət etmək qəti qadağandır. Qadınların geyindikləri paltarlar onların sosial vəziyyətindən xəbər verir. belə ki, subay qızlar mavi, evli qadınlar qırmızı və qəhvəyi, yaşlı qadınlar isə qara və tünd-göy paltar geyinirlər. Kişilər isə adəti ən istifadə etdikləri keçilərin yununa uyğun geyinirlər. Qara keçi saxlayanlar qara, ağ keçi saxlayanlar isə ağ paltarlar geyinirlər. 6. Bədəvi ərəblər qeyri-adi adət və ənənələrə malikdirlər. Onların hər birinin özünəməxsus adət-ənənələri olsa da, bəzi məsələlərdə müştərək xüsisiyyətə malikdirlər. Onlar ildə bir dəfə müsəlmanlardan fərqli olaraq oğlanlarla yanaşı, yetkinlik yaşına çatan qızları da sünnət edirlər. Tayfasından asılı olmayaraq bütün bədəvilərin keçirdikləri tək bir bayram var ki, o da toy mərasimidir. Onlar xüsusi parçalarla bədəviləri bəzəyir "rəbaba" adlı musiqi alətində çalıb-oynayırlar. Müasir toy mərasimlərində dəvələrdən istifadə etməsələr də, "Pejo" avtomabillərini həmin parça ilə bəzəyirlər. Bədəvilərin arasında qız qaçırmaq kimi qədim adət tayfaarası iğtişaşlar nəticəsində meydana gəlib.  7. Dəvələr bədəvi ərəblər üçün ən vacib və ən qiymətli həyat ünsürü hesab olunur. Dəvədən həm nəqliyyat vasitəsi kimi, həm də ətindən, yunundan və südündən də istifadə edirlər. Səhrada ölümcül tufanla qarşılaşan bədəvi ərəblər onları yatırıb küləkdən qoruna bilirlər. Dəvənin peyni belə bədəvi ərəblər üçün faydalıdır. Dəvənin quru və tez quruyan peyni səhra sakinləri üçün əvəzolunmaz yanacaq vasitəsidir. Dəniz və çay sahilində yaşayan bədəvilər səhra bədəvilərindən fərqli olaraq əkinçiliklə də məşğul olurlar. Onlar nisbətən dövlətli təbəqə hesab edilirlər. Dəniz və çaylardan tutduqları balıqları yeyir, sümüklərindən bəzək əşyaları kimi istifadə edirlər. Yaxın keçmişdə bədəvi ərəblər ovçuluqlada məşğul olardılar. Əvvəllər heyvanların suvarılması üçün dərin su quyuları qazmalı olan bədəvilər hazırda qazılan kanallar vasitəsilə bu çətinliyin öhdəsindən gələ bilirlər. 8. Bədəvilərin əsas tikililərdən biri də şeyxlərin mərasimidir. Bayram günlərində bura gəlib qurbanlar kəsir, hədiyyələr qoyurlar. Qəbirlər eyni ailə və tayfadan olan bədəvilərin görüş yeri hesab olunur. Müsəlman ərəblərdə olduğu kimi, bədəvi ərəblərdə də dünyasını dəyişən şeyxlər onlarla Allah arasında vasitəçi rolu oynayır. Sərdabələrin yanından bəzən tavansız bədəvi məclislərini də görmək olar. Tavanlı məclislər isə son zamanlar inşa olunan məclislərdir.  QƏHVƏ MƏRASİMİ Bədəvilərin məşhur adətlərindən biri də qəhvə mərasimidir. Bu zaman adət-ənənəyə ciddi riayət olunur. Əvvəl qəhvə dənələri qovrulur, sonra dəvət edilən qonaqların şərəfinə ifa etdikləri mahnılarla toz halına salınır. Qəhvə fincan adlandırılan xüsusi çaydanda bişirilir. Qəhvə hazır olduqda ev sahibi ondan bir neçə damcı yerə tökür, sonra isə öncə özü onun dadına baxır. Bundan sonra saat əqrəblərinin əksi istiqamətində qonaqlara növbə ilə qəhvə verilir. | |
|
| |
| Total comments: 0 | |
