Ayrılmadan əvvəl təkrar düşünün!!!

Telesme!!!

Quranda, boşanmaq, "şikak" sözüylə ifadə edilmişdir, Ərəbcədə şikak, iki bitişik şeyin bir-birindən ayrılması deyil də bir şeyin ikiyə bölünməsi mənasındadır.

Boşanmanın uşaqlar üzərindəki təsiri. Boşanmanın pis qarşılanmadığı bir mədəniyyətin tarix boyunca var olduğunu sanmıram. Peyğəmbər əfəndimiz, boşanmanı ən pis halal olaraq açıqlayarkən digər hədislər və İslamın bu mövzuyla əlaqədar hökmləri, İslam dininin boşanmaq mövzusuna yalnız təcili vəziyyətlərdə müraciət edilməsi lazım olan fövqəladə bir çıxış qapısı olaraq baxdığını ortaya qoyur. Bənzətmək lazım olsa boşanmaq eynilə qanqren olan bir xəstənin bədəninin bir parçasını kəsib ayırmağa bənzəyir. Quranda, boşanmaq, "şikak" sözüylə ifadə edilmişdir, Ərəbcədə şikak, iki bitişik şeyin ayrılması deyil də bir şeyin ikiyə bölünməsi mənasındadır; bu da, evlənən qadın və kişinin evliliklə birlikdə bir bütün halına gəldiklərini və ya heç olmasa belə olmaları lazım olduğunu ortaya qoyur.

Boşanma hadisələrini araşdırdıqca bu quru hadisənin yeni bir mənfi ölçüsüylə qarşılaşırıq. Boşanmaq, ailə təməllərini yerlə bir edən şiddətli bir zəlzələ kimidir, gerçək zəlzələlərdə olduğu kimi ayrılıq zəlzələsində də artçı şokları davam edir və bir müddət kəslərin həyatını mənfi təsir edir.

Boşanmaq, yoldaşlar üçün bütün arzuların bitmə nöqtəsi ola bilər amma uşaqlar üçün həyatın sonu mənasındadır; boşanmaq, ailədəki hər kəsi çox pis təsir edir amma hər kəsdən çox uşaqları təsir edir. Ayrılmağa qərar verən yoldaşlar, boşanmanın quru təsirinin bir neçə gün, həftə və ya bir neçə ay sonra bitməyəcəyinin fərqində olmalıdırlar.

Ata və anasının ayrıldığını görən uşaqlar hər şeydən çox onların sevgisinə ehtiyac duyduqlarında tək qalmaqdan qorxurlar; uşaqlar ana və atalarını bir arada istəyirlər, onların sevgisini eyni dam altında hiss etmək istəyirlər. Boşanmanın uşaqlar üzərindəki ən əhəmiyyətli mənfi təsirləri bunlardır:

1- Prixoloji çöküntü Boşanmanın ilk qurbanları uşaqlardır; ana və atasının ayrıldığını görən uşaqların əksəriyyətlə prixoloji tarazlıqları pozulur və xüsusilə çox sevilən uşaqlar, böyük bir prixoloji çöküntü yaşayırlar. 2- Həyat qorxusu. Ana və atası ayrılan uşaqlar, evi bir qorxu yuvası olaraq görürlər və sığınacaq bir yer axtarırlar, onları dincliyə qovuşduracaq rahatlaşdıracaq sakit/sakin bir yer. Uşaqların bir çox əhəmiyyətli mövzuya qarşı laqeyd qalması və hətta daha əvvəl çox sevdikləri şeylərə belə maraq/əlaqə göstərməmələri, ayrılıqdan sonra sıx görülən bir problemdir.

3- Yetim psixologiyası. Ana və atanın ayrılmasından sonra tam mənasıyla uşaqlar yetim bir uşaq olurlar; xüsusilə kiçik yaşdakı uşaqlar bunu daha çox hiss edirlər. Ana və ataya çata bilməmək duyğusu bir uşağın həzm edəcəyi növdən bir duyğu deyil. Məhkəmənin təyin etdiyi saatlar xaricində ana və ya ataya çata bilməmək uşaqları ən çox məcbur edən mənfi duyğulardan biridir. Bəzən uşaq, gecənin bir yarısı qalxıb da anasını araya bilər; anasını yanında tapa bilməyən bu uşağın necə bir duyğu yaşadığını anlaya bilərsinizmi?

4- Pərişanlıq. Boşanmaq, uşaqların pərişan bir hala düşməsindən başqa bir nəticə doğura bilməz; uşaqların pərişan bir şəkildə öz hallarına buraxılması və ya ən yaxşı ehtimalla bir ögey ana və ya ögey ataya təslim edilməsi uşağınız üçün normal bir həyat xəttindən çıxmaq mənasındadır. Boşandıqdan sonra uşağınız bir kukla kimi bir gün sizin yanınızda digər gün anasının yanında digər başqa bir gün bibi/hələsi, dayısı, xalası ya da uşaq bağçasında olacaq; uşağınızın sizin idarənizdən çıxması və hər gün bir yerdən təsirlənməsi onun üzərində nə növ bir təsir buraxacağını düşünə bilirsinizmi?

5- Günahkarlıq hissi Ana və atasının ayrıldığını görən uşaqlar günahkarlıq hissinə qapıla bilirlər, uşaq özünü ana və atasını narahat edən, onların ayrılmasına səbəb olan pis bir varlıq olaraq görə bilir. Bəzən çox günahsızca belə deyə bilirlər: "ana gəl, artıq səni narahat etməyəcəyəm", "ata, dön artıq, söz verirəm bir daha dəcəllik etməyəcəyəm" bu sözləri söyləyən uşaqlar, əslində özlərini əsl günahkar gördükləri üçün günahkarlıq hissinə qapılan uşaqlardır. 6- Boşluq. Dağılmış bir ailənin uşağı özünü böyük bir boşluqda hiss edər, təhsilini əhəmiyyət verməz, xəstələnə bilər və davamlı sevgi axtarar. Əslində bu uşaqlar həqiqətən xəstə deyildirlər amma kürəklərini yaslayacak etibarlı möhkəm bir dəstək tapa bilmirlər səbəbindən də bu cür uşaqları dərmanla müalicə edə bilməzsiniz, onların tək dərmanı sevgidir.

7- İnkişafsızlıq. Anadan məhrum uşaqların bir çox yöndən digər uşaqlardan bir addım geridə olduqları dəfələrlə araşdırılıb sübut edilən bir gerçəkdir, prixoloji inkişafın yanında bu uşaqların fizikasnı inkişafı da yavaşlayır. 8- Pis zənn. Ana və atası ayrılan uşaqlar, ümumiyyətlə valideynlərinin birinə qarşı davamlı pis düşüncələr bəsləyərlər; ana və ya atalarını pis bir insan olaraq görərlər və bəzən də onlara qarşı hörmətsizcə davranışlarda ol/tapılarlar. Burada ana və atanın rolunu unutmamaq lazımdır çünki uşaqların yanında öz hörmətlərini qorumayan valideynlər, onları nümunə alan uşaqları tərəfindən hörmətsizcə davranışlara məruz qala bilərlər.

9- Sevgisizlik. Ana və ya atasından ayrılan uşaq, sevgi əksikliyi hiss edir və ümumiyyətlə sevgiyə susamış bir halda olduğu üçün bu sevgini başqa yerlərdə axtarar və təəssüf ki, bu cür uşaqlar asanlıqla pis insanların yemi halına gələ bilirlər, bu, cəmiyyətimizdə dəfələrlə nümunələriylə qarşılaşdığımız bir hadisədir. 10-Uyğunlaşmazlıq. Ana və atası ayrılan uşaqlar, ümumiyyətlə uyğunlaşmasız və üsyankar ruhlu ola bilirlər; Alman psixoloqların araşdırmaları bu cür uşaqların digər uşaqlara nisbətlə çox daha çox cinayət/günaha meylli olduğunu göstərir.

11-Digər mənfi  təsir edər. Boşanmanın uşaqlar üzərindəki təsiri nədir? Boşanan, ailələrə əks olunan birbaşa mənfi prixoloji   təsir edər nələrdir? Araşdırmaçı psixoloqlar bu cür uşaqların ailədəki digər fərdlərə qarşı çox qeydsiz ola bildiklərini göstərir. Məsələn böyük qardaşlara qarşı lazımlı hörmətlinin göstərilməməsi və ailələriylə birlikdə yaşayan yoldaşları qısqanmaq kimi. Yenə eyni araşdırmaçılar, bu cür uşaqların ictimai fəaliyyətlərdən uzaq dayanmağa çalışdıqlarını, məsuliyyətlərdən qaçdıqlarını və ictimai həyata uyğunlaşma təmin etməkdə çətinlik çəkdiklərini söyləyirlər.

12-Suça meyl. Sosioloqların indiyə qədər icra etdiyi araşdırmalar, boşanma hadisəninin uşaqları cinayət/günaha itələyə bildiyini göstərir. Ailədəki ata boşluğu uşaqların cinayət/günaha əyilməsini asanlaşdırdığı kimi ailəsizliyin verdiyi psixologiya da uşaqların  günaha itələnilməsində olduqca böyük bir qatqı təmin edir. Araşdırmalar, bu cür uşaqların cinayət/günaha və xüsusilə də cinayətə daha meylli olduğunu göstərir, İslamın bu mövzu üzərindəki həssaslığı və boşanmanı çətinləşdirməsinin bir səbəbi də bu ola bilər.

13-Fahişəlik bataqlığı. Ev mühiti uşağın özünü etibarda hiss etdiyi və dinclik tapdığı bir mühitdir. Ana və atanın bir dam altında olması, hər nə qədər uşağa istiqamətli səhv davranışları olsa da, uşaq üçün böyük bir güvən qaynağıdır. Bu mühit, uşağın özünü bir çox pislikdən uzaq tutması üçün kafidir. Uşaqlar, ana və atanın boşluğunu hiss etdiklərində özlərini azad və hər şeyə qarşı qeydsiz hiss etmək istəyərlər, bu da bir çox pisliyin meydana gəlməsi üçün kafi bir faktordur. Bu cür uşaqlar ailədən  götürmələri lazım olan bir çox təhsildən məhrum olduqları üçün ümumiyyətlə bir çox mövzuda məlumatsız qalırlar məsələn bu mühitdə böyüyən bir oğlanı, yetkin bir kişi olduğunda kifayət qədər kişilik xüsusiyyətləri, daşımağa bilər, eyni mövzu qızlar üçün də etibarlıdır.

14-Prixoloji narahatlıqlar. Uşaqların yaşadığı bir çox prixoloji narahatlıq ana və atanın boşanmasından qaynaqlanır; bu, psixoloqların hər vaxt söylədiyi bir gerçəkdir. Ana və ata ayrıldığında, uşaq, istər istəməz özünü tək hiss edir və həyatının geri qalanı üçün böyük narahatlıqlara qapılır buda uşağın gün bunu böyük prixoloji çətinliklər yaşamasına və bunun nəticəsində də normal prixoloji tarazlığını itirməsinə səbəb olur. Basdırılmış duyğuların gətirdiyi prixoloji balanssızlıq, ana və ataya qarşı bəslənən kin duyğusu və etibarsızlıq hissi bu cür uşaqların yaxından tanışı duyğulardır. Ana və atanın ayrılması uşağın romantik tarazlığını pozulması, prixoloji depresiya, sosyofobi, xəyal və gerçəyi ayırt edə bilməmək və hətta tamamilə şüurunu itirmək kimi təsirləri bərabərində gətirə bilər. Bu təsirlərin buraxdığı qalıcı izlər isə ümumiyyətlə adamın gələcəyini mənfi təsir etdiyi kimi həyatının sonuna qədər də davam edir. Boşanmış ailələrin uşaqları