Adı: Məhəmməd.

Ləqəbi: Әmin.

Künyəsi: Әbül-qasim.

Atasının adı: Abdullah.

Anasının adı: Aminə.

Doğulduğu yer: Məkkə.

Doğulduğu tarix: Fil hadisəsindən iki ay sonra.

Vəfat tarixi: Hicrətin on birinci ili.

Vəfat yeri: Mədinə.

Məzarı: Mədinə.

 
QÜREYŞ QӘBILӘSI

Qüreyş qəbiləsi Hicazda olan ərəb qəbilələri arasında ən mö᾽təbər qəbilələrdən biri sayılırdı. Həzrət Peyğəmbərin (s) dördüncü cəddi Qüsəy ibni Kilab Allah evinin xidmətçisi və məs᾽ulu idi. Qüreyş müxtəlif qruplardan ibarət idi ki, həmin qrupların ən şərəflisi Bəni Haşim idi.

Haşim ağıllı, şöhrətli və Məkkə əhalisi arasında böyük nüfuz sahibi olan bir şəxsiyyət kimi tanınmışdı. O, xalqın bütün məsələlərinə böyük həvəslə maraq göstərirdi, hətta Məkkə əhalisinin güzəranını tə᾽min etmək məqsədilə yay və qış səfərlərini də təşkil etmişdi. Göstərdiyi böyük və əvəzsiz xidmətlərinə görə əhali ona Seyyid yə᾽ni ağa, başçı ləqəbini vermişdilər. Elə buna görədir ki, onun və Peyğəmbərin (s) nəslindən olanlar da Seyyid adlanır.

Haşimdən sonra oğlu Müttəlib, daha sonra isə nəvəsi Әbdülmüttəlib xalq arasında olduqca böyük hörmətə malik idi. O zaman Әbrəhənin Məkkəyə basqın edərək ağır məğlubiyyətə uğraması Әbdülmüttəlibin xalq içərisində olan e᾽tibarını daha da artırmışdı.

Abdullah isə Әbdülmüttəlibin ən çox sevdiyi oğlu idi. Abdullah iyirmi dörd yaşında ikən Aminə adlı pak və nəcabətli bir qız ilə evlənmiş və bu mübarək izdivacın nəticəsində isə Fil hadisəsindən iki ay sonra dünyaya gəlmiş Məhəmməd adlı nurlu bir oğlan uşağı olmuşdu. Atası hələ oğlu dünyaya gəlməmişdən əvvəl vəfat etmiş və Rəbbimizin rəhmətinə qovuşmuşdu. Az müddət sonra anasını da əldən verən sevimli Peyğəmbərimizin tərbiyəsi ilə məşğul olmağı babası Әbdülmüttəlib öz öhdəsinə almışdı. Həzrət Peyğəmbər (s) Allahın himayəsi sayəsində qarşılaşdığı çətinliklərə qələbə çalmağa müvəffəq olub, çox qısa bir müddət ərzində də camaatın sevdiyi, hörmət bəslədiyi bir cavana çevrilmişdi. Belə ki, bütün Məkkə əhalisi ona təkcə hörmət və məhəbbət bəsləmir, mal-dövlətlərini də onun yanında əmanət qoyurdular. Necə ki, sonralar o həzrətə bu üstün əxlaqi səviyyəsinə görə Qüreyşin əmini (yə᾽ni Qüreyşin ən e᾽tibarlı şəxsi) ləqəbini vermişdilər.

O həzrət sağlam və sarsılmaz bir imanla məzlum və müstəz᾽əflərin tərəfini saxlayaraq, onları qoruyur, onlarla birlikdə oturub-durur, yemək yeyir, dərdlərinə qulaq asır və problemlərinin çıxış yolunu axtarıb tapırdı. Cavanlardan bir qrup «Hilfül-füzul» müqaviləsinə qol çəkdikləri vaxt həzrət Peyğəmbər (s) onları müdafiə etmişdi. Çünki cavanların məqsədi məzlumları qorumaq və zalımlarla mübarizə aparmaq idi. Daha sonra həzrət Məhəmməd (s) əmisi Әbu Talibin istəyilə Xədicənin karvanına qoşulmuşdu. Düzlüyü və e᾽tibarı olduğuna görə karvanın başçısı seçilən Məhəmmədə onun cəmiyyətdəki üstün şəxsiyyətinə heyran qalan Xədicə evlənmək təklifini irəli sürmüşdü.

Həzrət Peyğəmbərin (s) evlənməsindən on il keçdikdən sonra Məkkəni sel basaraq əhaliyə çoxlu maddi ziyan vurmuşdu. Qüreyş bu hadisədən sonra Kə᾽bənin tezliklə tə᾽mir olunması qərarına gəlmiş və cüz᾽i ixtilaf belə baş verməsin deyə, Kə᾽bənin tə᾽miri Qüreyş qəbilələri arasında bölüşdürülmüşdü.

Kə᾽bəni tə᾽mir etdikdən sonra Həcərül-əsvədin yerinə qoyulması məsələsi qəbilələr arasında böyük bir problemə çevrilmişdi. Çünki hamı bu şərəfli işin özünə nəsib olmasını arzulayırdı. Bu barədə ixtilaflar o qədər şiddətlənmişdi ki, qəbilələr arasında az qala müharibə başlayacaqdı.

O, artıq qırx yaşında idi. Bir gün Həra mağarasında Allaha ibadət və dua ilə məşğul ikən Cəbrailin gətirdiyi vəhy vasitəsi ilə Allah-taala tərəfindən peyğəmbərlik vəzifəsinə tə᾽yin olundu. Bu hadisədən həyacanlanmış həzrət Peyğəmbər (s) bir müddət istirahət etmək məqsədi ilə Kə᾽bəyə getmiş, lakin vəhy mələyi təzədən ona nazil olaraq təbliğə başlamasını əmr etmişdi.

Ilk əvvəl həzrət Peyğəmbərin (s) də᾽vəti məxfi idi. Ona inanan adamlar da bu işə tam gizli bir şəkildə əməl edirdilər.

Ona ilk iman gətirənlər həyat yoldaşı Xədicə və Әli (ə) olmuşdu. Aradan üç il ötdükdən sonra Məkkə və Məkkə ətrafı məntəqələrdə təbliğat üçün münasib bir şərait yaranmışdı. Peyğəmbərə (s) insanları bir olan Allaha də᾽vət etmək və bütlərə qarşı mübarizə aparmaq vəzifəsi tapşırılmışdı. Bu iş olduqca təhlükəli idi. Çünki qəbilə başçılarının hakimiyyəti çox güclü idi. Onlar hakimiyyəti əldən vermək istəmirdilər. Illər boyu sitayiş etdikləri bütləri sındırmaq onlara çox ağır gəlirdi. Amma böyük bir hədəf olan tək Allaha inanmaq, tövhid ideyasının yayılması üçün çətinliklərə, ağır şəraitə sinə gərməkdən başqa bir çarə yox idi.

Açıq və ümumi təbliğatdan sonra, hakimiyyətdə olanlar Onunla müxalifət edib aşkar bir şəkildə öz düşmənçiliklərini peyğəmbərə bildirmişlər.

Bütpərəst quldurlar tövhid hərəkatının qabaqcılı sayılan həzrət Məhəmmədin (s) təbliğinin qarşısını almaq üçün əllərində mövcud olan bütün imkanlardan istifadə edirdilər. Әvvəlcə rüşvətlə o həzrəti tutduğu yoldan döndərmək istəsələr də bu işləri heç bir nəticə vermədi. Ondan sonra belə qərara gəldilər ki, o həzrəti müxtəlif təhdid və təzyiqlərə mə᾽ruz qoysunlar. Müsəlman olanlara lağ edib döyür, işkəncə verir, malların müsadirə edirdilər. Amma bu təşəbbüslər nəinki tövhid hərəkatına mane ola bilmədi, əksinə bu hərəkatı daha da gücləndirdi.

Müşriklər, Peyğəmbərimiz və dostları Məkkədən çıxana qədər öz çirkin əməllərindən əl çəkmədilər. Ilk müsəlmanlar düşmən şərrindən qorunmaq üçün üç il Şə᾽bi Әbu Talib adlı aclıq və susuzluqla mühasirə olunmuş bir yerdə qalmağa məcbur oldular. Ancaq müşriklər bunu da onlara çox görüb həmin məhəlləyə nəzarəti gücləndirdilər. Belə ki, heç kim cür᾽ət edib onlara yemək və su apara bilmirdi. Təkcə canlarından keçmiş bir qrup gecənin qaranlığından istifadə edərək onların bu ehtiyaclarını tə᾽min etməyə cəhd edirdilər.

Həzrət Peyğəmbər (s) vəhy mələyi vasitəsi ilə müşriklərin planından xəbərdar olmuşdu. Peyğəmbərimizin canını qorumaq üçün, o gecə onun yerində yatan həyatını təhlükəyə atan həzrət Әli (ə) olmuşdu. Peyğəmbər (s) gecənin qaranlığından istifadə edib Məkkədən çıxaraq Mədinəyə yola düşmüşdü. Elə həmin gecə müşriklər peyğəmbərimizin evinə basqın etmişdi, lakin yataqda həzrət Әlini gördükdə təəccüblənib tezliklə Peyğəmbəri (s) tə᾽qib etməyə başlamışdılar. Ancaq bu işdən də heç bir nəticə almayıb Məkkəyə qayıtmaq məcburiyyətində qalmışdılar.

Әziz Peyğəmbərimiz (s) doqquz gündən sonra çox çətinliklə və ağır zəhmətlə Mədinə yaxınlığındakı Quba adlı bir məntəqəyə yetişdikdə burada xalq tərəfindən təntənəli şəkildə qarşılandı.

Həzrət Peyğəmbərin (s) orada gördüyü ilk iş məscid tikdirmək oldu ki, həm camaatın ibadət ehtiyaclarını tə᾽min etsin, həm də müsəlmanların yığıncaq mərkəzinə çevrilsin. Mədinə əhalisi böyük şövqlə Quba məscidini tikdilər. Inşaat işlərində Peyğəmbərimizin özü də iştirak edirdi.

Məscid tikintisi qurtardıqda ilk dəfə olaraq cümə namazı orada qılındı və birinci xütbəni də həzrət Peyğəmbər (s) elə həmin məsciddə oxudu. Məkkədə öz yerinə nümayəndə olaraq qoyduğu həzrət Әli (ə) və onunla birlikdə gəlməli olan Bəni Haşim qadınlarının həmin şəhərə yetişməsi üçün həzrət Peyğəmbər bir müddət Qubada qalmalı olmuşdu.

Həzrət Әli (ə) Məkkədə üç gün qalaraq xalqın həzrət Peyğəmbərin (s) yanında olan əmanətlərini sahiblərinə qaytardı. Daha sonra Bəni Haşim qadınları ilə birlikdə gecə yarısı Mədinəyə yola düşüb Qubada Peyğəmbərimizə çatdı.

Həzrət Peyğəmbər (s), həzrət Әli (ə) və qadınlarla birlikdə Mədinə əhalisinin coşqun və həyəcanlı qarşılama mərasimi altında şəhərə daxil olmuşdu. Hamı Peyğəmbərimizi (s) öz evinə qonaq aparmaq istəyirdi. Ancaq həzrət Peyğəmbər (s) belə buyurdu: «Dəvəmin qabağından çəkilin, dəvə kimin evinin önündə yatsa, qalacağım yer də ora olacaq».

Dəvə Mədinənin dar və qarışıq küçələrindən irəliləyib axırda Әbu Әyyub Әl-Әnsarinin evinin önündə yerə çökdü. Beləliklə Peyğəmbərin (s) qalacağı yer mə᾽lum oldu.

Həzrət Peyğəmbərin (s) Mədinədə ilk fəaliyyəti öz risalətini təbliğ edib, islamı yaymaq üçün tikdirdiyi məscid oldu.

Sonra isə yəhudilərin təhriki nəticəsində yaranan və 120 il davam edən Ovs və Xəzrəc qəbilələri arasındakı düşmənçiliyə son qoydu.

Peyğəmbərimiz mühacirlərin Әnsara artıq zəhmət verməməsi və bir-birləri ilə qardaş kimi yaşamaları üçün aralarında qardaşlıq mərasimi təşkil etdi. Mədinə iqtisadiyyatının nəbzini əllərində tutan yəhudilər isə özlərini ciddi bir təhlükədə hiss edib müsəlmanlarla pis rəftar etməyə başladılar.

Peyğəmbərimiz (s) 13 il Məkkədə və 17 ay Mədinədə yəhudilərin qibləsi olan Məscidul-əqsaya tərəf namaz qılmışdı ki, bu da yəhudilərin e᾽tirazına səbəb olmuşdu. Belə ki, onlar «əgər biz haqq yolunda deyiliksə, nəyə görə bizim qibləmizə tərəf namaz qılırsınız?» - deyə deyinmişdilər.

Həzrət Peyğəmbər (s) bir gün namaz qılanda vəhy mələyi ona belə əmr etdi: «Üzünü Kə᾽bəyə çevir!»

O andan e᾽tibarən müsəlmanların qibləsi Kə᾽bə (Məscidül-həram) oldu.

Bu vəziyyət yəhudilərə çox ağır gəldiyindən onlar belə deyirdilər ki, «əgər sizin qibləniz Kə᾽bədirsə, niyə indiyə qədər Məscidul-əqsaya tərəf namaz qılırdınız?» Halbuki, onlar bilmirdilər ki, bunların hamısı islam düşmənləri və dostlarının bəlli olması və kimlərin bu vəzifədə Peyğəmbərlə əməkdaşlıq, kimlərin də onunla müxalifətçilik edəcəyini müəyyən etmək üçün bir imtahandır.