Valideyinin huququ.
Islam dini istismar bir dindir.Onun davamcilari Allaha xatir bir birilerini sevir ve semimi dostluq elaqeleri qururlar.
Bu dersden etibaren valideyn-ovlad, mominler ve saleh insanlar,qohum-eqraba, er-ervad,dost-tanis ve qonshularin qarshiliqli olaraq bir-birinin uzerinde olan huquqlari haqda sohbet acacagiq.
Ata-anaya yaxshiliq.
Muqeddes islam dininde bu meseleye xususi diqqet yetirilir. Bele ki,Allaha ibadetden sonra ata-anaya yaxshiliq her bir insanin uzerine dushen en umde vezifelerden biri sayilir.Isra suresinin 23-25-ci ayelerinde bu haqda deyilir:
"Rebbin yal;niz Ona ibadet etmeyi ve valideynlere yaxshiliq etmeyi (onlara yaxshi baxib, gozel davranmagi) buyurmushdur. Eger onlarin biri ve ya ikisi senin yaninda (yashayib) qocaligin en dushkun caginda yeterse, onlara: "uf"-bele deme,ustlerine qishqirib aci soz soyleme. Onlarla xosh danish!"
Onlari her ikisine aciyaraq merhemet qanadinin altina alib: "Perverdigara! Onlar meni korpeliyimden (nevazishle0 terbiye edib beslediyi kimi, Sen de onlara rehm et!"-de.
Rebbiniz ureklerinizde olanlari en yaxshi bilendir. Eger emeli saleh olsaniz (ata ananiza bilmeden etdiyiniz pislikden peshiman olub tovbe etseniz ve bundan sonra onlara yaxshi davransaniz,bilinki) Rebbiniz,heqiqeten, tovbekarlari bagishlayandir!"
Gorunduyu kimi Allah-teala insanlari ibadete emr etdikden sonra derhal onlara ata-anaya yaxshiliq etmeyi tovsiye edir.Imam Sadiq (e) ayenin izahinda buyurur"
"Yaxshiliq ve xeyirxahliq bundan ibaretdir ki, onlara(valideynlerle) xoshreftar etmish olasan.
Onlara o qeder diqqet yetirmelisen ki, ehtiyac duyduqlari sheyleri onlar istemezden evvel derk edib onlarin ixtiyarina qoymalisan."
Hedislerden birinde deyilir:
"Peygember (s) ata-ananin ovladin uzerinde hansi huquqa malik oldugu haqda sorushduqda dedi:
"Onlar senin hem cennetin, hem de cehennemindirler"
Yeni, insanin cennet ve cehenneme getmesi valideynlerine gosterdikleri qaygidan asilidir.
Peygember (s) bu mezmunda neql olunan bashqa bir hedisde deyilir:
"Cennet analarin ayaqlari altindadir". (Yeni, cennete analara layiqince qaygi gostermekle nail olun).
Bashqa bir hedisde cennetin valideynlerin ayaqlari altinda oldugu gosterilir. Yeni, insan cennete nail olmaq ucun ata-ananin qarshisinda oz ovladliq borcunu layiqince yerine yetirmelidir.
Imam Seccad (e) "Huquq risalesi" adi ile neql olunmush meshur bir hedisde deyilir:
"Uzerine dushen en bashilica vezife ananin, sonra atanin, sonra da ovladlarinin huququnu odemekdir".
Hedisin davaminda Imam Seccad (e) ananin huququnun odenilmesinin ehemiyyeti barede buyurur:
"Ananin senin uzerinde olan haqqi her sheyden boyukdur.O,kimsenin nevazish etmesi mumkun olmayan bir yerde seni nevazish etmish ve kimsenin yemek vermesi mumkun olmayan bir yerde oz cani ve qani ile qidalandirmishdir.Bil ki, o, seni gozu, qulagi, el-ayagi,derisi ve bir sozle butun varligi ile qorumush, dunyaya geldiyin vaxtadek agri ve cetinliklere dozub, sebr ve temkinlikle keshiyinde durmushdur.Ozu ac olsa da seni doyurmush, susuz olsa da sene su vermish, yari cilpaq olsa da seni geyindirmish,qizmar guneshin altinda dursa da oz bedenini senin ucun kolge etmish, geceleri yatmayib senin shirin yuxuya dalmagin ucun ezab-eziyyete dozmushdur. Unutma ki, ana betni senin ilk evin, qucagi ilk beshiyin, sinesi qidan,bedeni ise siperin olmushdur. Agri ve cetinlikleri uzaqlashdirmaq ucun sene gore istiye-soyuga dozmeli olmushdur. Ele ise onun qedrini bil ve layiqince haqqini ode. Ve yadinda saxla ki, onun haqqini yalniz Allahin komeyi ile odeye bilersen."
Sonra Imam Seccad (e) ovladin atanin qarshisinda oz borcunu nece odemesi haqda buyurur"
" Bil ki, atan senin kok ve govden, sense onun bugdagisan; O olmasaydi, sen de olmazdin; Sende olan butun gozel xususiyyetlerin koku ve mensheyi atandir.Ele ise butun bu ne'metlerin qarshisinda onun layiqince qedrini bil ve Allaha shukur ve sena et".
Xoshagelmez reftarlardan cekinmek.
Allah-teala Meide suresinin 23-cu ayesinde insanlara ata-ana ile gozel reftar etmeyin vacib olmasini xatirladiqdan sonra onlara kobud reftar etmeyi qeti qadagan ederek buyurur;
"... Uf! -bele deme, ustlerine qishqirib aci soz soyleme..."
Diqqet yetirmek lazimdir ki, insanin her hansi sehv ve ya kobudluqla rastlasharken etiraz elameti olaraq dile getirdiyi en sade ve munasib soz :uf: kelmesidir.Demek Allah-teala bizlere valideynlere qarsh hetta bele bir kicik kobudluga bele yol vermemeyinizi de qeti qadagan etmishdir.
Imam Sadiq (e) bu haqda buyurur:
"En sade kobudluq "uf" demekdir.Eger bundan da sade ifade olsaydi,Allah-teala onu da qadagan ederdi." Eger valideynlere "uf" demekle naraziliq bildirmek kobudluq sayilarsa , onda onlari doymek, soymek ve tehqir etmeyin ne derecede qebahet ve haram olmasi melum meseledir.
Mesum imamlardan (e) neql olunmush bir cox hedis ve hedislerde valideynlere qarshikobudluq edenlerin agir ezabla cezalandiracaqlari gosterilir.
Peygemberden (e) neql olunmush hedisde ata-anaya qarsi pis reftar etmek Allaha sherik qoshmaq, doyush meydanini terk etmek kimi boyuk gunahlardan sayilir.
" Qiyamet gunu Allah dergahinda boyuk gunahlardan biri de Allaha sherik qoshmaq, gunahsiz momin bir shexsi oldurmek,ferarilik ve valideyine qarshi pis reftar etmekdir".
Bashqa bir hedisde deyilir:
" Allah terefinden (valideynlerle pis reftar edenlere) bele bir xitab olunar: Istediyin her bir sheyi gor ve bil ki,seni bagishlamayacagam.!"
Yeni, valideyinin uzune qayidanlar ne qeder xeyirxah ishler gorseler de bele, Allahin nezerinden uzaq olarlar.Lakin unutmaq olmaz ki,butun gunahlari tovbe etmekle aradan aparmaq mumkundur ve bu gunah ne qeder boyuk olsa da insan peshman olaraq Allah-tealadan bagishlanmasini dileye biler.
Valideynlere qarshi edilen kobud reftarlar haqda iki muhum metlebe ishare etmek lazimdir:
1. Hedislerde gosterilen valideynlere qarshi kobud reftarin numuneleri;
Imam Seccaddan (e) neql olunmush hedisde deyilir;
"Ata-anaya aciqli baxmaq ve onlara qezeblenmek valideyine qarshi kobudluq hesab olunur:.
Peygemberden (s) neql olunmush hedisde deyilir;
" Valideyini kederlendiren shexs onlara qarshi kobud reftar etmish olur."
Isra suresinin 24-cu ayesinden ve bu mezmunda neql olunmush bir cox hedis ve hedislerden bu neticeye gelmek olar ki, valideyine qarshi olan her hansi bir hormetsizlik ve kobud reftar islam noqteyinezerinden haram ve boyuk gunahlardan hesab olunur.Valideyin ovladina qarshi haqsizliga yol vererse bele, ovlad onlara qarshi kobudluga yol vermemelidir.
Imam Sadiq (e) neql olunmush hedisde deyilir:
"Allah-teala valideyine-ovladina qarshi haqsizliga yol verse bele-aciqla baxan shexslerin namazlarini qebul etmez".
2.Kobud reftar etmekden cekinmek ve gozel davranmagin vacibliyi tekce momin ve muselman valideyinlere deyil,elecede qeyri muselman ve mushruk valideyinlerede aiddir.yeni, valideyin qeyri-muselman ve mushik olsa da bele, onlarla gozel reftar edilmeli ve hec bir kobudluga yol verilmemelidir. Logman suresinin 14-15-ci ayelerinde bu haqda buyrulur;
" Biz insana ata-anasina yaxshiliq etmeyi ( valideyine yaxshi baxmagi,onlarla gozel davranmagi) tovsiye etdik.Anasi onu (betninde) cox zeif halda dashamishdir.Ushagin sudden kesilmesi ise iki ile erzinde olur.(Biz insana buyurduq); Mene ve ata-anana shukur et.Axir donush menedir!
Eger ata-ananin bilmediyi sheyi Mene sherik qoshmagina cehd gorsetseler,(bu isde) onlara itaet etme.(Qalan) dunya ishlerinde onlarla gozel kecin(onlara itaet et)..."
Ayenin mezmunundan bele bir qenaete gelmek olur ki, valideyin qeyri-muselman, mushruk olsa ve ovladini Allaha sherik qoshmaga ve ya Onu inkar etmeye vadar etse de bele, onlarla gozel davranmali ve kobudluga yol verilmemelidir.
Shubhesiz ki bele bir reftar onlarda islama qarshi regbet hissinin yaranmasina, hetta onu qebul etmelerine de sebeb ola biler.
Tarixde bash vermish hadiselerin birinde deyilir. Imam Sadiq (e) vasitesile islami qebul et,ish Zekeriyya ibn Ibrahim deyir: "Imam Sadiq (e) meni islam dini ile tanish etdikden sonra bu ilahi dini regbetle qarshilayib (qebul edib) ondan sorushdum:-Atam, anam ve qohum-eqrabam hamisi mesihidirler ve anamin gozleri gormur.Men onlarla birlikde yashayir, bir qabda yemek yeyirem.Bunun bir noqsani vardimi?
Imam Sadiq (e) sorushdu:
-Onlar donuz eti yeyirlermi?
Dedim, neinki yemir, hetta ona elde vurmurlar.
Imam Sadiq (e) buyurdu:
- Ele ise bunun hec bir noqsani yoxdur.Ananin qaygisina qal, onunla gozel reftar et ve dunyasini deyishdikde onun defnini oz uzerine gotur.
Zekeriyya deyir:"Kufeye Imam Sadiqin (e) yanina qayidanedek onun toviyelerini yerine yetirdim. Anama yemek verir, paltarlarini yuyur ve daim ona qulluq edirdim.Bir gun anam mene dedi:
- Oglum! Ne qeder ki, bizim dinimizde idin,mene ne bele qaygi gosterir, ne de bele qulluq edirdin?!
Dedim;-Bize bu xeyirxah isi Peygemberin (s) ovladindan biri tovsiye etmishdir.
Anam dedi:- O Peygemberdirmi?
Dedim:-Xeyr, ilkin peygember ovladidir.
Dedi:-Yox, o peygemberdir,Cunki bu peygember tovsiyelerindendir.
Dedim:-Yox,ana o peygember deyildir.Cunki bizim peygemberden (Hezret Muhemmedden
(s))sonra yer uzerine hec bir peygember gelmeyecekdir ve o peygember ovladidir.
Aam dedi:-Oglum! Senin qebul etdiyin din, dinlerin en yaxshisidir.Meni bu dinle tanish et.
Islam dini haqda ona bezi melumatlar verdim ve o da dediklerimi qebul edib muselman oldu. Ona namaz qilmagi oyretdim. Gunorta ve axsham namazlari qildi ve hemin gun veziyyeti agirlashdi ve dunyasini deyishdi.Onu muselmanlarla birlikde islam qayda-qanunlari ile defn etdik.
Mehribanciliq
Isra suresinin 24-cu ayesinde valideynlerle gozel reftar etmek ve onlarla guleruz ve mehribanliqla davranmaq tovsiye olunur.Imam Sadiq (e) ayenin izahinda buyurur:
"Onlara guler uzle nezer sal, sesini onlarin sesinden ucaltma, onlara el qaldirma ve yol gederken onlardan ireli kecme".
O Hezret hemin ayenin "Perverdigara! Onlar meni korpeliyimden (nevazishle) terbiye edib besledikleri kimi, Sen de onlara rehm et!" hissesine catdiqda buyurdu:
" Seni boyukdukleri zaman (mehribanliqla) soyle: Allah sizi bagishlasin!"
|
