ALLAH YANINDA ƏZIZ OLANLARA AND IÇMƏK
Dünyanın hər yerində belə bir şey var: İnsanlar mühüm bir şeyin haqq olmasını çatdırmaq üçün and içir. Bu zaman yalnız qədir-qiymətli şəxslərə və ya əşyalara and içilir. Hər hansı bir cəmiyyətdə bir şəxsə and içilirsə, bu onun o cəmiyyətdə əziz və hörmətli olmasını göstərir.
Dünya müsəlmanları da öz sözlərinin doğruluğuna təkid edərkən, İslamın müqəddəs rəhbərlərinə and içirlər. Deməliyik ki, bu and içmə də (şərtlər daxilində) İslam rəhbərlərinin adlarını və xatirələrini yaşatmaq üçün bəyənilmiş bir yoldur. Amma görəsən, Allahdan başqasına and içmək şirkə səbəb olmurmu?
Bu sualı cavablandırmaq üçün Quran, sünnə və müsəlmanların həyat tərzinə müraciət edək:
Qurani-məcid və and içmək
Müsəlmanların səmavi kitabının mübarək ayələrində Allah rəsulunun (s) canı, insanların ruhu, qələm, göy və yer, gecə və gündüz, günəş, ay, ulduzlar, dağ və dəniz kimi qiymətli yaranmışlara and içildiyinə rast gəlirik. Adları çəkilən şeylərə and içməyin səbəblərindən biri də, oxucuların diqqətini and içməklə başlayan ayələrin məzmununun dəyərinə cəlb etmək, onları mövzunun əhəmiyyətinədən agah etməkdir. Misal üçün, Allah-taala "Şəms” surəsində nəfsi paklamağın əhəmiyyətli olduğunu bildirmək üçün doqquz şeyə (günəş, onun nuru, ay, gündüz, gecə, səma, Allah, yer və insanın canına) and içmişdir.
Burada nümunə olaraq, bəzi Quran ayələrini diqqətinizə çatdırırıq:
"(Ya Rəsulum!) Canına and olsun ki, onlar məstlikləri (küfrləri) içində sərgərdan (şaşqın) vəziyyətdədirlər”.[“əl-Hicr”, 72]
"Nun! And olsun qələmə və yazdıqlarına”.[“ən-Nun”, 1]
"And olsun axşam çağına ki, insan ziyan içindədir”.[“əl-Əsr”, 1-2]
"Batmaqda olan ulduza (Sürəyya ulduzuna) and olsun ki...”[“ən-Nəcm”, 1-2]
"And olsun dan yerinə; And olsun on gecəyə”.[“əl-Fəcr”, 1-2]
"And olsun günəşə və onun işığına; And olsun (günəşin) ardınca çıxan aya; And olsun onu (günəşi) parlaq edən gündüzə; And olsun onu (günəşi) örtən gecəyə; And olsun göyə və onu yaradana; And olsun yerə və onu döşəyənə; And olsun nəfsə və onu yaradana (ona biçim verənə);
Sonra da ona günahlarını və pis əməllərdən çəkinməsini (xeyir və şəri) öyrədənə ki, Nəfsini (günahlardan) təmizləyən mütləq nicat tapdı!”[“əş-Şəms”, 1-9]
Bunlardan əlavə, "Tur”, "Naziat”, "Mursəlat”, "Buruc”, "Tariq”, "Bələd”, "Tin” və "Zuha” surələrində təbiətdə olan bəzi dəyərli varlıqlara and içildiyinə rast gəlirik.
Aydın məsələdir ki, Qurani-kərim İslam cəmiyyətinin ən üstün hidayətçisidir. Dünya müsəlmanları danışıq və əməllərində bu müqəddəs kitabı özləri üçün nümunə edərək, onun vasitəsilə tövhidi şirkdən, haqqı batildən və halalı haramdan ayırmalıdırlar.
Şübhəsiz, adları çəkilən şeylərə and içmək tövhid prinsipi ilə uyğun olmasaydı, tövhid nizamnaməsi olan Quranda belə bir şeyə yol verilməzdi. Əgər belə and içmək Allaha məxsus olsaydı, insanların səhvə düçar olmaması üçün bu məxsusluq Quranda bəyan olunmalı idi.
Həzrət Peyğəmbər (s) sünnəsinin şahidliyi
İslam məktəbinin bütün ardıcılları Allah rəsulunu (s) öz örnəkləri bilir, həzrətin sözlərini, əməllərini öz söz və əməlləri üçün ölçü hesab edirlər.
Həzrət Peyğəmbərin (s) and içməyi barəsində hədislər çoxdur. Onlardan bəzilərini xatırladırıq:
1. Əhməd ibn Hənbəl öz "Müsnəd”ində Peyğəmbərimizdən (s) belə nəql edir:
"Öz canıma and olsun! Əmr be məruf (yaxşılığa əmr) və nəhy əz münkər (pislikdən çəkindirmək) etməyin susmağından daha yaxşıdır”.[
“Müsnəd”, Əhməd, 5/225, Bəşir ibn Xəsasiyyə Sədusinin hədisi:
فلعمري لان تكلم بمعروف وتنهي عن منكر خير لك من ان تسكت
]
Bu hədisdə Allah rəsulu (s) əmr be mərufun və nəhy əz münkərin dəyərini göstərmək üçün öz canına and içir.
2. Müslim ibn Həccac öz "Səhih”ində belə nəql edir:
"Bir kişi Peyğəmbərimizdən (s) belə soruşdu: Hansı sədəqənin daha çox savabı var?
Buyurdu: "Atana and olsun ki, bu məsələdən xəbərdar olacaqsan. O, salamatlıq və sınaq halında, həmçinin fəqirlik qorxusu və (malın) həmişəlik qalmasına[ Yəni insan hər bir halda (həm fəqirlik, həm də maddi ehtiyacsızlıq halında olduğu zaman) sədəqə verməlidir.−Red.] ümidli olan halda verilən sədəqədir”.“Səhih” Müslim, c. 3, zəkat kitabı, ən üstün sədəqənin bəyanı babı, 94]
3. Müslim yenə həmin kitabda başqa məzmunlu bir hədis də nəql edir:
"Nəcd” məntəqəsindən bir kişi həzrət Peyğəmbərin (s) yanına gəlib, İslam barəsində soruşdu. Peyğəmbərimiz (s) buyurdu: İslamın əsasları bunlardır:
a) Gecə-gündüz ərzində qılınan beş vaxt namazlar;
Nəcdli kişi soruşdu: Bunlardan başqa namaz varmı? Həzrət Peyğəmbər (s) cavab verdi: Xeyr, bunlardan başqa namazlar müstəhəbdir.
b) Ramazan ayının orucu;
Nəcdli kişi soruşdu: Bundan başqa oruc mənə vacibdirmi? Buyurdu: Xeyr. Qalanları müstəhəbdir.
c) Zəkat;
O kişi dedi: Bundan başqa zəkat mənə vacibdir? Həzrət Peyğəmbər (s) buyurdu: Xeyr. Qalanları müstəhəbdir.
O nəcdli kişi bu sözləri deyərək, həzrət Peyğəmbərin (s) yanından uzaqlaşdı: "Allaha and olsun ki, (öyrəndiyimdən) nə çoxuna, nə də azına əməl etmərəm”.
Həzrət Peyğəmbər (s) buyurdu: Atasına and olsun! Əgər düz desə, nicat tapacaq. Atasına and olsun! Əgər düz desə, Cənnətə daxil olacaq.[Əvvəlki]
Həzrət Peyğəmbərin (s) səhabəsinin and içməsi
Qurani-məcid və Allah rəsulunun (s) sünnəsindən əlavə, o həzrətin yaxın dostlarının həyatı da and içməyin İslamın ilkin çağlarında yaşamış müsəlmanlar arasında geniş yayılmasına bir sübutdur.
Əli ibn Əbu Talib (ə) özünün bir çox məktub və sözlərində öz canına, yaxud sadiq möminlərin hörmətinə and içir. Bir yerdə belə buyurur:
"İlahi! Səndən, Sənə pənah aparan şəxsin hörməti xatirinə istəyirəm”.[Əvvəlki, c. 1, “İslam nədir” bölümü, 32]
Şərafətli "Nəhcül bəlağə”də belə buyurur:
"Canıma and olsun ki, məndən sonra sərgərdanlığınız neçə qat artacaq”.[Məhəmməd Əbduh, “Nəhcül bəlağə”, 161-ci xütbə]
Başqa bir yerdə belə oxuyuruq:
"Canıma and olsun ki, əgər azğınlığından əl çəkməsən, səni axtaranları tanıyacaqsan”.[Əvvəlki, 9- cu məktub]
Bunlar and içmək barəsində olan hədislərin bir qismi idi. İxtisara riayət etmək üçün hamısını gətirmədik.[Müraciət et: 23, 25, 56, 85, 161, 168, 182 və 187-ci xütbələr, 6, 9 və 54-cü məktublar və “Müvəttə”, (Malik Zərqaninin şərhi ilə), 4/159]
Nəticə
Gətirdiyimiz dəlillərə (Quran, Peyğəmbərimizin (s) sünnəsi və səhabənin əməlinə) əsasən dinimizin həqiqi rəhbərlərinə və İslam müqəddəslərinə and içmək inkarolunmaz bir prinsip kimi qiymətləndirilir. Bu əməl nicatverici tövhid məktəbinin qanunları ilə tam uyğundur.
Xatırlatma
Bir şəxsə və ya bir şeyə and içmək onun əzizlənməsi və xatirəsinin əbədiləşməsinə səbəb olduğu üçün yaxşı olar ki, and içmək üçün seçdiyimiz şəxslər və ya şeylərə lazımınca diqqət yetirək, yalnız Allah yanında əziz olanlara and içək. Çünki bu iş onların əbədiləşməsinə səbəb olur. Elə isə, Allah yanında hörməti olmayan müşrik və günahkarlara and içməkdən ciddi şəkildə çəkinməliyik. Çünki onlara and içmək küfr rəhbərlərinin və günaha batmış şəxslərin adlarının əbədiləşməsinə səbəb ola bilər. Elə buna görə də Allah rəsulu (s) müsəlmanları müşrik kimi dünyadan gedən əcdadlarına and içməkdən çəkindirirdi. İslam hədisçilərinin bir qrupu belə nəql edir:
"Peyğəmbər (s) Ömərin atasına and içdiyini eşitdi. O həzrət buyurdu: Allah sizi atalarınıza and içməkdən çəkindirmişdir”.[ “Sünəni-Kübra”, 1/29; “Sünəni-Nəsai”, 7/4-5]
Burada aydın olur ki, yalnız saleh möminlərə və uca Allah yanında əziz olanlara and içmək olar. |