| Main » Files » Əxlaq » Gözəl əxlaq dinin yarısıdır |
Ədəbsizliyin müalicə yolu -2
| 2012-10-21, 6:41 AM | |
 Ədəbsizliyin müalicə yolu -2Ədəbsizlik, insanların haqq, şəxsiyyət və möhtərəmliyinə etina etməməkdir. Əgər bir şəxs asqırma əsnasında süfrə və bir başqasının yüzünə bir şey sıçratsa və iyrəndirici bir şəkildə yemək yesə və yaxud bir məktub və ya vasitəsi iki əllə təqdim etmək yerinə onu atsa və ya onu bir əl ilə versə yaxud siz oxuyarkən səs-küy salsa, təkkən birdən otağınıza girər və sizdən icazə istəməzsə, bunların hamısı ictimai ədəbə riayət etməmənin göstəriciləri sayılar. İslamın bütün bu mövzular üçün tətbiq olunması lazım olan qaidələr ifadə etdiyi maraqlıdır. İslami tərbiyə, mektepsel əxlaqın bütün buyruqları, edilməsi lazım olanları və edilməməsi lazım olanları ədəb təlimçidir. Dinin təlimlərinə bağlı olmayan kimsə, ədəb vadisindən ədəbsizlik vadisinə ayaq basmışdır. İslam ədəbiylə tanış olmanın və onunla ədəblənmənin yollarından biri Hz. Peyğəmbəri Əkrəm (s. a. a) və imamların (ə.s) həyat tərzi və üsuluyla tanış olmaq və onların riayət etdiyi xüsuslara diqqət yetirməkdir. İmanın nümunəsi və gözəl əxlaq, ədəb və davranışın nümunəsi olan Allah Elçisi (s. a. a) özünü Allah tərəfindən ədəbləndirildiyini söyləmiş və belə buyurmuşdur: "Rəbbim məni gözəl bir şəkildə edeplendirdi."[7] Hz. peyğəmbərin (s. a. a) həyat tərzi ədəb öyrədən bir kitabdır. Hz. Peyğəmbərin (s. a. a) davranışları gözəl əxlaqın və ideal əlaqələrin bir nümunəsidir. Hz. Peyğəmbərin (s. a. a) başqalarıyla olan əlaqələrdə geyindiyi ədəbli rəftarlardan bir neçə nümunəyə işarə edirik: "Allah Elçisi (s. a. a) kiçik olsun böyük olsun qarşılaşdığı hər kəsə salam verərdi. [8] Hz. Peyğəmbər (s. a. a) heç bir zaman ayağını bir kimsənin qarşısında uzatmazdı. Bir başqasının yüzünə baxarkən qarışıqlıq göstərməzdi. Göz və qaşla heç kimə işarə etməzdi. Oturarkən belini bir yerə söykəməzdi. [9] Hz. Peyğəmbər (s. a. a) insanlarla qucaqlaşar və onlara sarılarkən qarşı tərəf əlini çəkməyincəyə qədər heç bir zaman əlini çəkməzdi. [10] Heç kimə təhqir etməz və pis söz söyləməzdi. Pis bir söz dilə gətirməz və pisliyi pisliklə cavablamazdı. Öz kilimini hörmətdən ötəri öz yanına gələn kimsənin altına sərərdi. [11] Peyğəmbər olduğu gündən vəfat edənə qədər əsla söykənərək yemək yemədi. [12] Az və naçiz də olsansa insanların hədiyyəsini qəbul edərdi. Vaxtların çoxunda qibləyə doğru otururdu. [13] Qıçlarını insanların yanında açmaz və ortaya çıxarmazdı. Sual soruşmada, istəmədə və söz söyləmədə xaricilərin sərt əxlaqına qarşı səbir göstərərdi. Heç kimi qınamaz və serzeniş etməzdi. Başqalarının sirlərini kəşf etməyə yönəlməzdi. [14] Hz. Peyğəmbərin gülməsi təbəssüm idi və əsla qəhqəhə atmazdı. [15] Çox utancaq və həyalı idi. Heç kimin sözünü kəsməzdi. Öz önündəki yeməyi yer idi. Hər şəkliylə fərdlərin işini həll edərdi. Yanında onun uca ruhu, üstün əxlaqı və aşan ədəbini əks etdirən bir çox diqqətə çarpan başqa ərdəmləri də vardı. [16] Əxlaq və ədəbdə ən üstün nümunələr olan günahsızlara əlavə olaraq, başqalarının gözəl davranışı da insana müsbət təsir edər. Ədəbli fərdlər ilə oturub qalxmaq, yoldaş olmaq və əlaqə içində olmaq bizim əxlaq və davranışlarımızı ədəb ilə bəzər. Xalqın pis əxlaqı da mənfi təsir buraxar. Amma müdrik və ağıllı insanların hünəri, başqalarının çirkin davranışlarından da ibrət və dərs almaqdır. Bu, Loğman hikmətidir. Loğmana ədəbi kimdən öyrəndin deyə soruşarlar və o belə deyər: "Ədəbsizlərdən öyrəndim, onlarda gördüyüm çirkin şeyləri etməkdən sakındım."[17] Hz. Məsih' də (ə.s) bu üsulu istifadə etmişdir. Ondan səni kim ədəbləndirdi deyə soruşmuşlar və Hz. Məsih (ə.s) məni heç kim ədəbləndirmədi, mən cəhalətin çirkinliyini gördüm və ondan çəkindim deyə buyurmuşdur. [18] İmam Əlidə (ə.s) bu üsulu təsdiqləmiş və belə buyurmuşdur: "Hər nə zaman bir başqasında çirkin əxlaqi bir davranış görsən, bu növdən bir davranışın səndən olmasından kaçın."[19] Bəli, az danışmağı çox və bihudə danışan fərdlərdən öyrənmək lazım olduğu kimi, böyüklük və nəfs möhtərəmliyini də dar fikirli və xəsis əxlaqlı pis davranış sahiblərindən öyrənmək lazımdır. Əgər başqalarının çirkin davranışlarından yaxşı şeylərə yönəlməyi öyrənəcək olsaq əxlaq ustadımız içimizdə aktiv olar. [7] Mizanu'l Hikme, c. 1, s. 78, «اَدَّبَني رَبّي فَاَحْسَنَ تأديبي». [8] Allame Tabatabai, Təqdim edənin Nəbi, s. 41, 43 və 75. [9] Təqdim edənin Nəbi, s. 45, 46, 47, 73, və 61. [10] Təqdim edənin Nəbi, s. 41 və 47. [11] Təqdim edənin Nəbi, s. 75 və 76. [12] Biharu'l Envar, c. 16, s. 237. [13] Biharu'l Envar, c. 16, s. 227 və 240. [14] Mekarimu'l Əxlaq, s. 17, 15 və 13. [15] Təqdim edənin Nəbi, s. 75. [16] Saytı Howze dəqiq. [17] Gulistanı Sədi, babı 2, hikayet 20. [18] Biharu'l Envar, c. 14, s. 326, "ما ادّبني احدٌ رأيتُ قبحَ الجهلِ فجانبتُه". [19] Mizanu'l Hikme, c. 1, s. 70, hədis 374, «اِذا رَأيتَ في غَيْرِکَ خُلْقا ذَميما فَتَجَنَّبْ مِنْ نَفْسِک اَمثالَهُ». tebyan | |
| Views: 820 | Downloads: 0 | Rating: 0.0/0 | |
| Total comments: 0 | |
