| Main » Files » Qadın » Ailə xoşbəxtliyi |
İlahi Ədəb
| 2013-05-27, 9:50 AM | |
 İlahi Ədəb* Ədəb, xüsusiyyəti baxımından həyatda güdülən məqsədə bağlı olduğuna görə uca Allahın peyğəmbərlərinə əta etdiyi ilahi ədəb, dini davranışlardakı gözəl görünüşdür. Bu gözəl görünüş dinin məqsədini əks etdirər. Bu məqsəd, maddələrinin çoxluğu və azlığı, kamal və inkişaf dərəcələri baxımından haqq dinlərdəki fərqliliklərə bağlı olaraq qulluq qanunudur. İslam, insan həyatının bütün istiqamətləri üçün tənzimləmələr gətirən bir sistemdir. Belə ki, kiçik-böyük, sadə-əhəmiyyətli olsun həyatın heç bir sahəsni onun əhatəsni xaricində deyil. Bundan ötəri İslam, həyata bütünü ilə ədəbi yaymış və hər davranış üçün o davranışın məqsədini əks etdirən bir gözəl görünüş təyin etmişdir. İslamın tək ümumi məqsədi, yeganə ümumi məqsədi isə, inanc və davranış mərhələlərinin hər ikisində də uca Allahın birliyi qanununu hakim etməkdir. Yəni insan inanacaq ki, onun bir ilahı vardır; bu ilah hər şeyin başıdır, hər şey varlığını ondan götürmüşdür; hər şeyin sonudur, hər şey ona dönər; o gözəl adlara və uca nümunələrə malikdir. Bu inanca sahib olduqdan sonra həyatın axışına qatılacaq və özü etibarilə Allaha qulluğu və hər şeyin ONun qulu olduğunu əks etdirən davranışlarla həyatını davam etdirəcək. Beləcə tövhid qanunu iç aləminə və xarici görünüşünə işləyəcək, qatqısız qulluq anlayışı sözlərində, davranışlarında və varlığının digər cəbhələrində örtülməz və pərdələnilməz bir diqqətə çarpanlıqla ortaya çıxacaq. Buna görə ilahi ədəb -və ya peyğəmbərlik ədəbi- tövhid qanununun davranışlara əks olunmuş formasıdır. * Tasım (müqayisə) yolu ilə bilinən və qəti təcrübə ilə təsdiqlənən bir gerçəkdir ki, əməli yəni tətbiqə dönük elmlər -bunlar tətbiq olunmaq məqsədi ilə təlimlən elmlərdir- əgər tətbiqli olaraq öyrədilməzlərsə, tam mənasnı ilə müvəffəqiyyətli olub gözlənilən müsbət nəticələrini verə bilməzlər. Çünki ümumi elmi qaydalar konkret və praktik nümunələrlə uyğunlaşmadıqca insan vicdanı onları təsdiqləməkdə, düzgünlüklərinə inanmaqda çətinlik çəkərlər. Çünki həyat boyunca vicdanlarımız, konkret nümunələrlə məşğuldurlar və ikinci təbiətimizin yönelişi nəticəsni olaraq duyğu orqanlarının qəbul etmə imkanları xaricində qalan ümumi ağılı və elmi qaydaları güdməkdə istəksizdirlər. Məsələn, tətbiqdən uzaq bir dünyagörüşü ilə qəhrəmanlığın əslində gözəl olduğuna inanan birini düşünək və bu kimsənin günün birində ürəkləri hoplatacak qorxunc bir səhnə ilə qarşılaşdığını fərz edək. Bu adam, o vəziyyətdə igidliyin gözəlliyinə hökm edən ağılı ilə canına istiqamətli təhlükədən qorunmadakı, ölümdən xilas olaraq şirin dünya həyatının yox olmasını önləmədəki ləzzətin cazibəsinə qapılacaq vəhminin arasında bir qarşıdurma yaşayacaq. Vicdanı bu iki qütb arasında gedib gələcək və zidd düşən tərəflərin hansını dəstəkləyəcəyi mövzusunda çaşacaq. Amma vəhmin gücü daha ağırlıq təşkil edəcək, çünki konkret gerçək onun yanındadır. Buna görə təhsil fəaliyyəti əsnasında müəllimin, tətbiq içində bişmələrini və praktikaya alışmalarını təmin etmək məqsədiylə elmi gerçəkləri tətbiq yoldaşlığında şagirdlərə verməsi lazımdır. Beləcə şagirdin mənliyinin künclərində gizli dayanan zidd inanclar ortadan qalxaraq öyrəndiyi məlumatların təsdiqi vicdanında kökləşər. Çünki bir şeyin olmuş olması, onun mümkün olduğunun ən gözəl dəlilidir. Bundan ötəri gördüyümüz budur: İnsan, xarici dünyada meydana gəlişinə şahid olmadığı şeyə boyun əyməkdə çətinlik çək/məcbur edilməkdədir. Hadisə bir dəfə meydana gəlincə; hadisəsni qeyri-mümkün olan bir şeyin qeyri-mümkünlükdən çıxaraq mümkün sahəsinə keçməsi şəklində çaşmağa başlar. Belə ki onun meydana gəlişi, nəzərində çox əhəmiyyətli görülər, onda narahatlığa və sarsıntıya gətirib çıxarar. Lakin daha sonra ikinci və üçüncü dəfə meydana gəlincə əhəmiyyətini itirər, sarsıdıcı təsiri qırılar və diqqəti cəlb etməyən normal hadisələr arasına qatılar. Çünki yaxşılıq da, pislik də vərdiş məsələsidir. tebyan | |
| Views: 938 | Downloads: 0 | Rating: 0.0/0 | |
| Total comments: 0 | |
