| Main » Files » Əxlaq » Gözəl əxlaq dinin yarısıdır |
LEŞ ƏTİNİN (YEYİLMƏSİNİN) QADAĞAN OLUNMASI
| 2013-05-28, 4:37 AM | |
 LEŞ ƏTİNİN (YEYİLMƏSİNİN) QADAĞAN OLUNMASILeş insan və ya heyvan ölüsünə (cəsədinə) deyilir. Şəriətdə isə özü ölmüş, yaxud da şəri qaydalarla kəsilməyən heyvana deyilir. إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ "O (Allah) sizə ölmüş heyvanı haram etmişdir”("Təfsiri-nümunə”, c.1, səh. 585. ). Yuxarıdakı ayə dörd surədə təkrarlanmışdır. Bu bənzərsiz təkrarlanmanı müxtəlif səbəblərlə əlaqələndirmişlər: 1. Mövzunun əhəmiyyəti (orqanizm üçün təhlükəsi). 2. O dövrün insanlarının bu məsələyə aludə olmaları("Hِkmlərin fəlsəfəsi”, səh. 151-153. ). QISA TARİX Leşin iyrənc olduğu hələ İslamdan öncə Tövratda təsdiqlənmişdir. Zərdüşt dinində də bu haqda qəti hökmlər mövcuddur. HÖKMLƏR İslam dinində leş haqqında bir neçə ayrıca hökm mövcuddur. Birinci: Leş yeyilməsi qadağan olunmuş qida məhsulları sırasındadır. Leş ətini yemək haramdır və günah hesab olunur. İkinci: Atıcı qanı olan heyvanın ölüsü (leşi) murdardır. Üçüncü:
Müsəlmanın cəsədini dəfn etmək vacibdir. Hər bir müsəlmana onu iyi
yayılmayacaq, heyvanların eşə bilməyəcəyi şəkildə dəfn etmək vacibdir.
Əlbəttə, kafirlərin və ya iylənmiş hevanların ölüsünün basdırılması da
zəruridir. Çünki ətraf mühitin çirklənməsinə, xəstəliklərin törəməsinə
gətirib çıxarır. Dördüncü: "Məss-meyyit” qüslü ölüyə (insan cəsədinə) əl vuranlara (müəyyən şərtlərlə) vacibdir. Beşinci: Müsəlman qəbrinin açılması (hətta uşaq, yaxud dəli belə olsa) haramdır. ELMİ SİRLƏR Əhli-beytdən
(ə) gələn bəzi rəvayətlərdə məlum ayədə mövcud olan sirlərə
toxunulmuşdur. Bir çox təfsirçi və tibb mütəxəssisləri də ayə ilə bağlı
elmi məqamları qeyd etmişlər. 1. Hədislər İmam Sadiq (ə) bütün bu məsələlərin (hökmlərin) insanların xeyrinə olduğunu vurğulayaraq buyurur: "Leş
yeyənin bədəni zəifləyir, gücü azalır, nəsli kəsilir. Bunu davam
etdirən şəxs qəfil ölümlə (infarkt və s.) dünyadan köçür”(Bəqərə, 173;
Maidə, 3; Ənam, 145; Nəhl, 115. ) İmam Rza (ə) buyurur: "Leş
yemək bədəndə pis iy əmələ gətirir. Tündməcazlığa, əsəbiliyə, qəlbin
daşlaşmasına və ülfətin azalmasına səbəb olur. Leş yeyən şəxsin öz
övladını, atasını, dostunu öldürməyəcəyini söyləmək
çətindir”("Təfsiri-nümunə”, c. 1, səh. 586. ) İmam Sadiqdən (ə) nəql olunan digər rəvayətdə oxuyuruq: "Leşdən
qan xaric olmur, qatılaşaraq (daxildə) qalır. Buna görə də leş əti
ağırdır”(Əsasən yoğun bağırsağın zədələnməsi ilə mü؛ayiət olunan,
residiv verən, kəskin, yaxud xronik yoluxucu xəstəlik.) Qeyd:
Rəvayətlərdə leş yeməyin orqanizm üçün törətdiyi fəsadlardan başqa
mənəvi zərərləri də açıqlanmışdır. Müasir tibdə də bu məsələlərə diqqət
yetirilir. 2. "Təfsiri-nümunə”də oxuyuruq: "Həzm
sistemi leşi yararlı qana çevirə bilmir. Bundan başqa leş mikrob
yığınıdır. Buna görə də İslam leş yeməyi haram etməklə yanaşı, onun
murdar olduğunu da bildirmişdir ki, müsəlmanlar tam
uzaqlaşsınlar”(İnfeksiya, yaxud qaraciyər hüceyrələrinin toksiki
zədələnmələrindən (bilirubinin əmələ gəlməsi və bağırsağa ifraz olunması
pozulur) ba؛ verir. Tarenximatoz sarılıq çox zaman Botik xəstəliyində
mü؛ayiət olunur. ). Bəzi həkimlər yazırlar: "Qan,
tərkibinə nəzərən (ölümdən öncə bədənin ən yaxşı müdafiəçisi olmasına
baxmayaraq) ölümdən sonra mikrobların inkişafı üçün əlverişli məkana
çevrilir. Leşin qanı, öldükdən 1 saat sonra bədəninə hopur. 3-4 saatdan
sonra əzələlər sıxılır və (fosfor, fermium və s.) turşularının
mövcudluğu nəticəsində quruyur. Sonra orqanizm qələviləşir, quruluqdan
çıxır və mikroblar fəaliyyətə başlayır. Nəticədə bədən parçalanır və
iylənir. Qanın daxildə qalması mikrobların çoxalmasını sürətləndirir.
Lakin heyvan şəriətdə göstərilən qaydada kəsildikdə (vena və arteriyanın
kəsilməsi ilə) qan bədəndən tam çıxır. Kəsilən heyvanın çapalaması
qanın tam çıxışına kömək edir”. Elm adamlarından biri yazır: "Leş
hansı heyvana aid olmasına baxmayaraq, onda olan üzvi maddələr tez
sıradan çıxır və iylənir. Hava nə qədər isti olsa, onun təsirli iyi və
vəba vibrionları o qədər tez yayılır. Bədəndə olan mikroblar orqanizmin
fəaliyyəti və mövcud antibakteriyaları (leykosit - ağ qan cisimciyi –
kürəciyi) təsiri nəticəsində məhv edilir. Ölümdən sonra isə mikrobların
fəaliyyəti başlayır və bütün bədəni əhatə edir. Buna görə də cəsəd
murdardır və ona toxunduqda mütləq, qüsl verilməlidir”(İnsanın yoğun
bağırsağı və s. daxili orqanlarında dizenteriya amyِbünün tِrətdiyi
xəstəlik. ). YEKUN 1.
İlahi dinlərin bəşər mədəniyyətinə xidmətlərindən biri leş (ölü
heyvanın) ətinin yeyilməsi ilə mübarizə, meyidin dəfn olunması və ətraf
mühitin çirklənməsinin qarşısı alınmasıdır. Bu, İslam dinində ağıla
müvafiq şəkildə və mötədillik çərçivəsində verilmişdir. 2.
Leşin (heyvan ölüsünün) yeyilməsini qadağan edən ayələr Quranın elmi
möcüzəsi deyil. Çünki hələ Qurandan öncə səmavi kitablar bu hökmə
toxunmuşlar. Lakin bu məsələ (leşin yeyilməsinin gigiyenik fəsadlarının
bəlli olmadığı bir dönəmdə qadağan olunması) ilahi peyğəmbərlərin haqq
olduğunu göstərən bir möcüzə hesab oluna bilər. 3.
Quranda sözügedən hökmlərin səbəbi açıqlanmadığından gigiyenik
fəsadları yeganə səbəb olaraq göstərmək olmaz. Bu yalnız hökmün ardında
duran səbəblər silsiləsinin kiçik bir hissəsidir. Çox güman ki, leşin
yeyilməsinin haram olması, murdarlığı, "məssi-meyyit” qüslu və ölünün
dəfn olunması zərurətinin digər sirli səbəbləri də mövcuddur. Hansı ki,
elm inkişaf etdikcə bu sirlərin də üstə açılacaq. Buna misal olaraq,
leşin yeyilməsinin psixi və mənəvi ziyanlarını göstərmək olar. Müsəlman
cəsədinin dəfn olunmasında müsəlmana göstərilən hörmət də xüsusi qeyd
olunmalıdır. Bu məlum hökmlərin səbəblərinin yalnız gigiyenik olmadığını
göstərir. 4. Leş vəba vibrionları törətmir. O, xəstəlik törədici bakteriyaları, o cümlədən vəba vibrionlarını inkişaf etdirir. | |
| Views: 656 | Downloads: 0 | Rating: 0.0/0 | |
| Total comments: 0 | |
