| Main » Files » Dəstəmaz-Namaz » Dəstəmaz-Namaz |
Gndəlik namazlar mtləq beş dəfəmi qılınmalıdır?
| 2013-03-13, 8:05 AM | |
 Gndəlik namazlar mtləq beş dəfəmi qılınmalıdır?Dinimizdə şəriət məsələləri barədə aparılan elmi mbahisələr zamanı tez-tez toxunulan mövzulardan biri də bundan ibarətdir: gndəlik namazlar mtləq 5 vaxtda, ayrı-ayrılıqdamı qılınmalıdır? Yoxsa gnorta və axşam qılınan qoşa namazları birləşdirib ardıcıl surətdə yerinə yetirmək mmkndr? Məlum olduğu kimi, cəfəri məzhəbinə görə, zöhrlə əsr, məğriblə işa namazlarını ardıcıl olaraq qılmaq mmkndr. Lakin bu gn əhli-snnə məzhəblərində hakim olan rəyə görə, 5 gndəlik namazın hər biri mstəqil vaxtlarda yerinə yetirilməlidir və adı əkilən qoşa namazları ardıcıl qılmaq olmaz. Bu məqalədə həm şiə, həm də əhdi-snnə məzhəblərinin mötəbər mənbələrinə istinadən, məsələyə aydınlıq gətirməyə alışacağıq. Aşağıda sizə təqdim etdiyimiz hədislər əhli-snnə aləminin ən məşhur və etibarlı hədis məcmuələrindən sayılan Səhihi-Mslimdəndir. Məlum olduğu kimi, əhli-snnə məzhəbinin hədis elmində 6 hədis toplusu ən mötəbər sayılır; onları cəm halda Sihahi-sittə (altı səhih mənbə), yaxud Ktbi-sittə (altı kitab) adlandırırlar. Bunların iində ikisi xsusilə etibarlı hesab edilir: Səhihi-Buxari və Səhihi-Mslim. Əksəriyyət mötəbərlik baxımından Səhihi-Buxarini birinci qəbul edir; amma bəziləri (xsusilə məğrib Şimali Afrika ölkələrinin əhalisi) Səhihi-Mslimi ondan da stn bilirlər. Hətta əhli-snnənin məşhur hədis alimlərindən biri Hafiz Əbu Əli Hakim Nişaburi demişdir: Asimanın altında Mslimin Səhihi qədər mötəbər hədis kitabı görməmişəm. Btn klassik hədis məcmuələri kimi, Səhihi-Mslim də konkret mövzudakı hədisləri əhatə edən kitablara bölnmşdr. Kitabların biri belə adlanır: Kitabs-səlatil-msafirin və qəsriha (Səfərdə olanların namazı və bu namazın qısa qılınması). Həmin kitabın 5-ci babı belə adlanır: Əl-Cəmu beynəs-səlateyni fis-səfər (Səfər zamanı iki namazın birləşdirilməsi). 6-cı babın isə adı belədir: Civazul-cəmi beynəs-səlateyni fil-həzər (Vətəndə olarkən namazların birləşdirilməsinin caizliyi). 5-ci babda yeddi, 6-cı babda isə on hədis vardır. Beləliklə, iki babdakı hədislərin mumi sayı 17-dir. Aşağıda həmin iki babdakı hədislər barədə qısa məlumat verilir. ƏL-CƏMU BEYNƏS-SƏLATEYNİ FİS-SƏFƏR (Səfər zamanı iki namazın birləşdirilməsi) Bu babın ilk hədisini Abdullah ibn Ömər rəvayət edir: Allahın Rəsulu səfərə tələsəndə məğrib və işa namazlarını birləşdirib ardıcıl qılırdı. Qeyd edirik ki, bu hədisin sənəd zəncirində Yəhya ibn Yəhya, Malik ibn Ənəs və Nafe kimi etibarlı ravilər vardır. Mslim eyni məzmunlu hədisi czi fərqlə və başqa sənəd zənciri ilə daha dəfə də rəvayət etmişdir. Növbəti hədis Ənəs bin Malikin dilindən verilir: Peyğəmbər səfərə ıxarkən əgər Gnəş hələ zavaldan meyl etməmişsə, zöhrn vaxtını əsrə kimi təxirə salar, sonra dşərgə salar, namazların ikisini ardıcıl qılardı. Əgər Gnəş artıq zavaldan keibsə, onda zöhr namazını qılıb sonra səfərə ıxardı. Digər hədisdə (Ənəs vasitəsilə rəvayət edilir) buyurulur: Peyğəmbər səfərə ıxarkən, iki namazı birləşdirmək istəsəydi, zöhr namazını əsr namazının ilk qılınma vaxtına kimi təxirə salar, sonra ikisini də birləşdirib ardıcıl qılardı. Nəhayət, eyni ravidən söylənilən sonuncu hədisdə deyilir ki, Peyğəmbər səfərdə tələsəndə, zöhr namazını təxirə salıb əsr namazının ilk qılınma vaxtında ikisini də qılardı, məğribi də təxirə salıb, şəfəq gözdən itəndə işa namazı ilə birlikdə yerinə yetirərdi. Beləliklə, görndy kimi, bu yeddi hədis Həzrət Məhəmməd Peyğəmbərin (s) səfərqabağı və səfər zamanı zöhrlə əsr, məğriblə işa namazlarını birləşdirib qoşa qıldığını təsdiq edir. Hədislərin sayı, həmin rəvayətin təvatr həddində olduğunu sbuta yetirir, bununla da he bir elmi etiraza yer qalmır. Burada sual altında duran bir məsələ qalır. Mmkndr ki, bəziləri etiraz edib deyə bilərlər: Həzrət Peyğəmbərin səfərdə namazları birləşdirməsi həqiqətdir. Lakin o həzrət bunu, səfər zamanı yaranan ətinliklərdən xilas olmaq naminə edirdi. Səfərə ıxmayan vaxtlar isə Peyğəmbər hər namazı ayrı-ayrılıqda qılırdı. Ona görə də bu gn evdə, yaxud məsciddə zöhrlə əsr, məğriblə işa namazlarını birləşdirib ardıcıl qılmaq n icazəmiz yoxdur. Bu sualı cavablandırmaq n 6-cı babın hədislərinə nəzər salmaq kifayətdir. Dediyimiz kimi, həmin babda 10 hədis vardır. CİVAZUL-CƏMİ BEYNƏS-SƏLATEYNİ FİL-HƏZƏR (Vətəndə olarkən namazların birləşdirilməsinin caizliyi) Bu babdakı hədislərin birincisi Abdullah ibn Abbasın dilindən rəvayət olunur. Hədisdə deyilir: Peyğəmbər qorxu və səfər olmadan zöhrlə əsr namazlarını, məğriblə işa namazlarını birləşdirib qılırdı. Hədisdən məlum olur ki, nə mharibə, nə də səfər gözlənilmədiyi vaxt Peyğəmbər namazları birləşdirirmiş. Bununla da Peyğəmbərin yalnız mharibə meydanında, yaxud yalnız səfərdə iki namazı birləşdirməsi barədə yarana biləcək bəhanə aradan qalxır. Növbəti hədis bununla oxşardır. Fərq bundadır ki, orada Peyğəmbərin namazları ardıcıl qılması hadisəsinin Mədinədə baş verdiyi bildirilir. Hədisə əlavə kimi göstərilir ki, Peyğəmbərin namazları birləşdirməsinin səbəbini İbn Abbasdan soruşdular. O belə cavab verdi: Bununla Peyğəmbər öz mmətindən he kəsin ətinliyə dşməməsini istəyirdi. Burada qarşı tərəfin növbəti bəhanə irəli srmə ehtimalı yaranır. Onlar deyə bilərlər ki, Peyğəmbər Mədinədə yalnız yağış yağarkən, camaatın yağış altında qalıb islanmaması xatirinə namazları birləşdirmişdir. Aşağıda verilən növbəti hədis həmin bəhanəni də darmadağan edir. Hədisdə deyilir: Abdullah ibn Abbas rəvayət etmişdir ki, Həzrət Məhəmməd Peyğəmbər (s) Mədinədə mharibə təhlkəsi və yağış olmadan zöhrlə əsr, məğriblə işa namazlarını bir yerdə qılmışdı. Səbəbini soruşanda İbn Abbas söylədi: Peyğəmbər istəyirdi ki, onun mməti ətinliyə dşməsin. Yenə həmin babın növbəti hədisində İbn Abbas rəvayət edir ki, mən Peyğəmbərin rəhbərliyi ilə birlikdə 8 rkət və birlikdə 7 rkət namaz qıldım. Hədis ravilərindən biri özndən əvvəlki ravidən soruşur: Zənn edirsən ki, İbn Abbas zöhr namazını bir qədər gec, əsri isə tez, həminin, məğrib namazını gec, işanı tez qılıbmış? Ravi cavab verir ki, mən də elə bunu zənn edirəm. Hədisin izahı belədir: İbn Abbas demək istəyirdi ki, o, hər biri 4 rkət olan zöhr və əsr namazlarını, sonra isə 3 rkətlik məğrib və 4 rkətlik işa namazlarını ardıcıl qılmışdır. Beləliklə, o, gnorta ardıcıl olaraq səkkiz rkət, axşam isə ardıcıl olaraq yeddi rkət namaz qılmış olub. Sonrakı hədisdə məsələyə daha da aydınlıq gətirilir. İbn Abbas rəvayət edir: Allahın Rəsulu Mədinədə yeddi və səkkiz rkət namaz qıldı: zöhr və əsr namazlarını, məğrib və işa namazlarını. Bu babdakı hədislərin son ikisi Abdullah ibn Abbasın başına gələn bir hadisəni təsvir edir. Rəvayətə görə, bir gn İbn Abbas camaat n xtbə söyləyirmiş. Axşam hava qaralanda adamların arasından biri məğrib namazının qılınma vaxtının ötdyn bildirmək n Namaz! Namaz! - deyə qışqırır. İbn Abbas bundan qəzəblənib belə deyir: Bizə snnəni sənmi öyrədəcəksən? Anan vayına otursun! Biz Rəsulllahın zamanında iki namazı (yəni məğrib və işa namazlarını) birləşdirib qoşa qılırdıq. Bu hədisin sənəd zəncirində İbn Abbasdan qabaq adı əkilən ravi (Abdullah ibn Şəqiq) xəbər verir: İbn Abbasın bu sözndən qəlbimdə şbhə yarandı. Əbu Hreyrənin yanına gedib bu hədisin doğruluğunu ondan soruşdum, o da təsdiq etdi. RƏY SAHİBLƏRİNİN FİTVASI Əhli-snnə alimlərinin məsələyə mnasibətini ətraflı şəkildə öyrənmək n bu məzhəbin mötəbər kitablarına nəzər saldıq. Ktbi-sittənin Trkiyədə ap olunmuş (trk dilinə tərcməsi ilə birlikdə) nəşrində, yuxarıdakı hədislərdən sonra qeyd olunmuşdur ki, btn əhli-snnə aləmi təsdiq edir ki, Həzrət Peyğəmbər həcc zamanı Ərəfatda zöhrlə əsr namazlarını, Mzdəlifədə isə məğriblə işa namazlarını birləşdirib qılmışdır. Buna görə də btn msəlmanlar həmin yerlərdə namazları göstərilən qaydada qıla bilərlər. Bundan başqa məkan və zaman şəraitində isə namazların birləşdirilməsi barədə əhli-snnə alimlərinin rəyi iki crdr: a) Bəzi məşhur rəy və fitva sahibləri adi şəraitdə gnorta və axşama aid iki namazı birləşdirməyi qadağan etmişlər. Bunların sırasında hənəfi məzhəbinin banisi Əbu Hənifə və onun tərəfdarları, səhabə Abdullah ibn Məsud, tabeindən Həsən Bəsri, İbn Sirin və b. vardır. b) Bunun əksinə olaraq, əhli-snnə tərəfindən mötəbər sayılan bəziləri namazları bitişik qılmağın mmknlyn söyləmişlər. Bu dəstəyə İmam Əli ibn Əbu Talib (ə), səhabələrdən Abdullah ibn Abbas, Səd ibn Əbu Vəqqas, Əbu Musa Əşəri, Üsamə bin Zeyd, fitva sahiblərindən Mcahid, Rəbiətr-Rəy, hənbəli məzhəbinin banisi Əhməd ibn Hənbəl, şafiilik məzhəbinin banisi Şafii, Sfyani-Sövri, İshaq ibn Rahiveyh və b. məşhur şəxsiyyətlər aiddir. Qeyd etmək lazımdır ki, tarix boyunca əhli-snnə alimlərinin bəzisi bu mövzuda olan hədislərin hökmnə və fitva sahiblərinin rəyinə əsaslanaraq, zöhrlə əsr və məğriblə işa namazlarını ardıcıl qılmağın mmknly barədə fikir yrtmşlər. Beş məzhəb əsasında fiqh kitabının məllifi Əllamə Mhəmməd Cavad Mğniyə yazır ki, hətta əhli-snnə alimlərindən Şeyx Əhməd Siddiql-Ğəmari bu mövzuda mstəqil kitab yazmışdır. Həmin kitabın adı belədir: İzalətl-xətər əmmən cəməə beynəs-səlateyni fil-həzər (Vətəndə iki namazı birləşdirən şəxsdən təhlkənin uzaqlaşdırılması). CƏFƏRİ MƏZHƏBİNDƏ MƏSƏLƏYƏ MÜNASİBƏT Zöhrlə əsr, məğriblə işa namazlarını birləşdirib ardıcıl qılmaq məsələsinə şiə (cəfəri) məzhəbinin baxışına gəlincə, qeyd edirik ki, btn cəfəri alimləri bunun caizliyinə fitva vermişlər. Bu zaman həmin alimlər şiə məzhəbində etibarlı sayılan bir neə hədis və rəvayətə əsaslanmışlar. Aşağıda belə hədislərdən bir neəsini qeyd edirik. Cəfəri aləmində ən mötəbər hədis məcmuələrindən sayılan Əl-Kafinin Səlat (namaz) kitabında bablardan biri Əl-Cəmu beynəs-səlateyn (iki namazı birləşdirmək) adlanır. Həmin babda 6 hədis vardır ki, onlardan ikisini nmunə kimi xatırladırıq: 1. Zrarə adlı səhabə rəvayət edir ki, İmam Cəfər Sadiq (ə) buyurmuşdur: Gnəş zaval edərkən, Peyğəmbər he bir xsusi səbəb olmadan camaatla zöhr və əsr namazlarını ardıcıl qıldı. Həminin, yenə he bir səbəb olmadan, şəfəq (Gnəşin qızartısı) itməzdən əvvəl camaatla məğrib və işa namazlarını da birdəfəyə qıldı. Bununla Peyğəmbər camaatın vaxtını genişləndirmək istəyirdi. 2. Abbasn-Nəqqad adlı şəxs on birinci İmam Həsən Əsgəriyə (ə) şikayət etdi ki, var-dövləti və ticarət şərikləri əlindən ıxıb. İmam ona məsləhət görd: Zöhr və əsr namazlarını birləşdirib qıl, öz istədiyini görərsən. Şeyxt-taifə Tusinin qələmə aldığı və cəfəriliyin mötəbər hədis məcmuələrindən sayılan Təhzibl-ehkam kitabında da bu məzmunlu hədislər vardır. İshaq ibn Əmmar adlı səhabə İmam Cəfər Sadiqdən (ə) soruşdu: Öz vətənimdə (buna həzər deyirlər), he bir zrl səbəb olmadan, şəfəq itməzdən əvvəl məğrib və işa namazlarını birləşdirib qıla bilərəmmi? İmam ona cavab verdi: Qorxusu (ziyanı) yoxdur (Təhzibl-ehkam, Səlat (namaz) kitabı, Namazın vaxtları babı, hədis 84). Əllamə Məhəmmədbaqir Məclisi Hilyətl-mttəqin kitabının Xatimə bölmndə İmam Əlidən (ə) belə bir hədis rəvayət etmişdir: Bəzi şeylər kasıblığa səbəb olar, bəzi işlər isə sərvət gətirər... Kasıblığa səbəb olan işlər... şam (məğrib) və xiftən (işa) namazları arasında yatmaq... və sairədir. Amma var-dövlət və ruzi gətirən işlər isə... zöhrlə əsr, məğriblə xiftən namazlarını birlikdə qılmaq və sairədir. Bu hədislərdən görndy kimi, iki namazı ardıcıl qılmaq nəinki caizdir, hətta bunun böyk maddi faydası da vardır. İmamlarımız ruzi və sərvətini artırmaq arzusunda olan adamlara məhz bu yolu təklif edirdilər. Təəssfləndirici haldır ki, bu gn cəfəri məzhəbindən olan bəzi şəxslər arasında belə bir fikir formalaşmışdır ki, guya zöhr namazını qıldıqdan sonra dərhal əsr namazına başlamaq olmaz və arada mtləq he olmazsa, dörd rkətlik namazın qılınma mddəti qədər vaxt buraxılmalıdır. Belə dşnmək kökndən yanlışdır. Cəfəri fiqhinə aid yazılmış he bir kitabda bu cr məlumat yoxdur. Bu fikir ya əməliyyə risalələrinin dilimizə olan yarıtmaz tərcmələrindən, ya da bəzi şəxslərin həmin risalələrdəki mvafiq fitvaları dzgn anlamamasından irəli gəlir. Məsələ bundadır ki, cəfəri fiqhində belə bir qanun vardır: zöhr anının girdiyi vaxtdan etibarən, dörd rkətlik namazın qılınmasına bəs edəcək qədər keən vaxt yalnız zöhr namazına məxsus vaxtdır (buna zöhr namazının məxsusi vaxtı deyilir). Bu vaxt ərzində başqa he bir namaz qılmaq olmaz. Həminin, məğrib azanından əvvəl dörd rkətlik namazın qılınmasına bəs edəcək qədər qalan vaxt da əsr namazına məxsusdur və həmin vaxtda he bir başqa namaz (gndəlik əda namazlar nəzərdə tutulur) qılmaq olmaz. Bu iki vaxt kəsiyi arasında qalan mddət zöhr və əsr namazlarının mştərək qılınma vaxtı adlanır və hər iki namazı bu vaxt qılmaq mmkndr. Əlbəttə, nəzərdən qaırmamalıyıq ki, hər namazı öz vaxtının əvvəlində qılmaq xsusilə mstəhəbdir. Buna görə də zöhr namazını məxsusi vaxtında qılmaq böyk savaba malikdir. İki namazın arasında mtləq dörd rkətə atacaq qədər vaxtın buraxılmasını iddia edənlər yuxarıda göstərilən hökm dzgn başa dşmrlər. İki namaz arasında hər hansı miqdarda vaxt gözləmək qətiyyən vacib deyildir. Lakin həmin mddətdə dua etmək, mstəhəb namazlar qılmaq savabdır. Cəfəri məzhəbinə məxsus bəzi şəxslər isə guya daha artıq savab qazanmaq naminə zöhr və əsr namazlarını ayrı-ayrılıqda qılırlar. Onlar adətən zöhr namazını əhli-snnə məzhəbinin baxışlarına uyğun namaz cədvəllərində göstərilən vaxtda qılırlar. Halbuki, məntiq bunu tələb edir ki, hər bir məzhəbin ardıcılı öz məzhəbinin hökmlərinə əməl etsin NƏTİCƏ Yuxarıda deyilənlərdən bu nəticələri alırıq: 1. Gnorta və axşama məxsus qoşa namazları bir-birinin ardınca qılmaq məsələsi yalnız şiə məzhəbinin hədislərində deyil, əhli-snnənin də mötəbər hədis məcmuələrində mövcuddur. 2. Görndy kimi, əhli-snnə mənbələrində göstərilən mövzudakı hədislərin sayı oxdur. Əgər yalnız bircə kitabda Səhihi-Mslimdə 17 hədis mövcuddursa, deməli, bu hədislərin sayının təvatr həddində olduğunu söyləmək mmkndr. Hətta hədislərin bəzisini zəif və etibarsız saysaq belə, yerdə qalanları mövzunun təvatr həddində olduğunu sbut etməyə kifayət edər. 3. Cəfəri məzhəbinə məxsus mənbələrdə də namazları birləşdirib qılmağın nəinki caizliyi, hətta bəzi ətinliklərin həllində əlverişli olduğu barədə oxlu sayda hədislərə rast gəlmək mmkndr. | |
| Views: 787 | Downloads: 0 | Rating: 0.0/0 | |
| Total comments: 0 | |
